196 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ในช่วงทศวรรษ 2530 เมื่อการพัฒนาเมืองในทางเศรษฐกิจด�ำเนินไปอย่าง
เข้มข้ นมากขึ้น การวิจัยของนักวิชาการหลายชิ้นเริ่ มถกเถี ยงว่า สังคมเมื องใน
ภาคเหนือ เช่ น เมืองเชียงใหม่ ไม่ได้เปลี่ยนแปลงเข้าไปสู่สังคมทางโลกหรือ
ความเป็นเหตุเป็นผลมากขึ้นเท่านั้น หากแต่ ยังหันกลับไปสนใจเรื่องของศาสนา
ความศักดิ์สิทธิ์ และความหมายของสถานที่ในท้องถิ่นควบคู่ไปด้วย ดังเช่น งาน
วิจัยวิทยานิพนธ์ปริญญาเอกของ โรสซาลิน มอร์ริส ซึ่งภายหลังพิมพ์เป็นหนังสือ
เรื่อง In the Place of Origin: Modernity and Its Medium in Northern
Thailand (Morris 2000) งานชิ้นนี้ศึกษาลักษณะของความเป็นสมัยใหม่ที่เกิดขึ้น
ในเมืองเชียงใหม่ ด้วยความคิดอย่างซับซ้ อนว่าเป็นการปะทะกันทางวัฒนธรรม
ที่มองดูเหมือนจะเป็นการย้ อนยุคของวัฒนธรรมล้านนา แต่มอร์ริสก็มีความเห็น
คล้ายๆ กับเออร์วาย ในท�ำนองเดี ยวกันว่ าวัฒนธรรมล้านนาย้ อนยุคนี้ไม่ใช่
วัฒนธรรมต้นก�ำเนิ ดดั้งเดิมอย่างแท้จริง หากเป็นเพียงการสร้างพื้นที่วัฒนธรรมขึ้น
มาใหม่ ทั้งด้วยการลอกเลี ยนแบบและผลิตใหม่ โดยมุ่งศึกษาพิธีเข้าทรงผีเจ้านาย
ซึ่งถือเป็นตัวอย่างหนึ่งของการย้อนอดีต ในการกลับไปใช้ไสยศาสตร์ในยุคสมัยใหม่
ในฐานะที่เป็นการสร้างพื้ นที่พิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์
ในความพยายามที่จะเข้าใจการสร้างพื้นที่พิธีกรรมดังกล่าวนั้น มอร์ริสเสนอ
ให้มองสังคมเมืองเชี ยงใหม่สมัยใหม่ว่ามีทั้งการผลิตและการบริโภคความหมายอยู่
ควบคู่กัน ด้วยเหตุนี้เองคนทรงผีเจ้านายจึ งไม่ได้ปฏิเสธประวั ติศาสตร์ เพียงแต่
พยายามเล่นกับอดีต พร้ อมๆ กับสร้างจินตนาการของภาพตัวแทนใหม่ๆ ขึ้นมา
อย่างไร้ขีดจ�ำกัด เพื่อให้พื้นที่พิธีกรรมช่ วยสร้างภาพชวนฝันที่ลื่นไหลและซ้อนทับกัน
ไปมาได้ ระหว่างสถานที่ต้นก�ำเนิ ดที่ดูเหมือนไม่จริงในบางครั้ง หรือจริงเสี ยยิ่งกว่า
จริงในอีกบางครั้ง ขณะที่แทรกซ้อนอยู่ ในปฏิบัติการเชิงพื้นที่ในโลกของวัตถุได้ด้วย
พร้อมๆ กันไป ด้วยการข้ามไปข้ามมาทั้งเวลาและเหตุ การณ์ ซึ่งช่วยให้ ดูประหนึ่งว่า
การเข้าทรงก�ำลั งอยู่ในชุมชนอันศักดิ์สิทธิ์ การสร้างพื้นที่พิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์เช่นนี้
อาจถือได้ว่าเป็นลักษณะของการจินตนาการของความเป็นเมืองสมัยใหม่ที่อาจจะดู
แปลกประหลาด แต่ในยุคปัจจุบันเมื่อความเป็นจริงได้เสื่อมหายไปกับการพัฒนา