งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 189
ในการเคลื่อนไหวเพื่อต่อรองกับวาทกรรมการพัฒนา ชาวบ้ านจะหยิบยก
ประเด็นเกี่ยวกับผลกระทบที่ก่อให้เกิดความเสี่ ยงต่อความมั่นคงในการด�ำรงชีวิต
ในด้านต่างๆ มาใช้ต่อรองในพื้นที่ของชีวิตประจ�ำวัน เพื่อปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์
ระหว่างกลุ่ มต่างๆ ภายในชุมชนเองเป็นเบื้องต้น ตามมาด้วยการผลักดันให้รัฐ
ยกเลิกโครงการพัฒนาเหมืองถ่านหิ น บนพื้นฐานของการปกป้องดูแลทรัพยากร
ส่วนร่วม ที่อาจจะได้รับผลกระทบร่วมกันทั้ งลุ่มน�้ำ และท้ายที่สุดชาวบ้านก็ผลัก
ดันให้องค์กรท้องถิ่นออกข้อบัญญัติท้องถิ่นขึ้นมารับรองอ�ำนาจของชุ มชนในการ
สร้างกฎเกณฑ์ต่างๆ ในการจัดการการใช้ทรัพยากรในพื้นที่ ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความ
พยายามของชาวบ้านในการมีส่วนร่วมกับจัดการทรัพยากร แทนการถูกกีดกันสิทธิ
จากอ�ำนาจรัฐเพียงฝ่ายเดี ยว (กิติมา 2555)
อีกพื้นที่หนึ่ งของการช่วงชิงความหมายเกี่ ยวกับการอนุรักษ์และการพั ฒนา
ที่น่าสนใจในเชิ งวัฒนธรรมกับการพัฒนาก็ คือ กรณีการเมื องของการช่วงชิ ง
วาทกรรมว่าด้วยปลาบึก ดังตัวอย่างในวิทยานิ พนธ์ ของพิพัฒน์ ธนากิจ (2552) เรื่อง
‘วาทกรรมว่าด้วยปลาบึกในเชี ยงของ: การต่อรองการพัฒนาของชาวบ้ านใน
ลุ่มน�้ ำโขง’ ซึ่งเกิ ดขึ้นในบริ บทของการพัฒนาที่ต่อสู้ช่วงชิงกันระหว่ างวาทกรรม
การพัฒนากระแสหลักที่เน้นความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ด้วยการผลักดันให้ใช้
แม่น�้ำโขงเป็นเส้นทางการค้าข้ามพรมแดนมากขึ้น และวาทกรรมกระแสรองที่มุ่งเน้น
การพัฒนาอย่ างยั่งยืน ด้ วยการอนุ รักษ์ธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมของแม่น�้ำโขง
ผ่านโครงการอนุรักษ์ปลาบึกของภาคประชาสั งคมทั้งระดับท้ องถิ่นและระดับสากล
ในชุมชนริมแม่น�้ำโขงที่มีพรานปลาบึกและการจับปลาบึกมาอย่างยาวนาน โดยกลุ่ม
อนุรักษ์จะใช้โครงการอนุรั กษ์ปลาบึกนี้เองเป็นสัญลักษณ์ในการต่อต้านการระเบิด
เกาะแก่งในแม่น�้ำโขง เพื่อเพิ่มความสะดวกให้กับเส้นทางเดินเรือค้าขาย
การศึกษาวิจัยของพิ พัฒน์ (2552: 173-181) พบว่า การต่อสู้กันของวาทกรรม
การพัฒนาทั้งสองกระแสนั้นเป็นปฏิบัติการของการช่ วงชิงการนิยามความหมาย
ของแม่น�้ำและปลาบึ ก เพื่อจะได้มีอ� ำนาจเข้ ามาควบคุ มและใช้ประโยชน์
ทรัพยากรธรรมชาติต่างๆ อย่ างสุดโต่ง ซึ่ งน�ำไปสู่การกีดกันทรัพยากรออกไปจากการ