184 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
และรายได้ของครัวเรือน จึงไม่น่าแปลกใจที่ผู้หญิงไม่รีรอที่จะออกมาแสดงบทบาท
ในการต่อรองสิ ทธิชุมชนในพื้นที่ สาธารณะด้วย ขณะที่ ผู้หญิงในภาคเหนือก็มี
ศักยภาพพร้อมในการเคลื่อนไหวทางการเมือง เพื่อช่วงชิงการนิยามสิทธิชุมชนใน
พื้นที่สาธารณะ เพราะมีทั้งประสบการณ์ในการพึ่งพาและได้ประโยชน์จากป่า และ
มีฐานของเครือข่ายในระบบเครือญาติสืบเชื้อสายทางผู้หญิงเป็นพลังสนับสนุนอยู่
เบื้องหลังอีกด้วย (วิเศษ 2544) ซึ่งสอดคล้องกับข้อสังเกตของโบว์วี (Bowie 2008)
การเมืองของชาวบ้านในการต่อรองและช่วงชิงการนิยามสิทธิชุมชนนี้เอง
ได้มีส่วนอย่ างมากในการยกระดับการเมือง จากการต่อรองเพื่อทรัพยากรและ
ผลประโยชน์เฉพาะหน้าจากรัฐ ผ่ านการก� ำหนดกลยุทธ์ต่างๆ ในการเลือกตั้ง
ดังได้กล่ าวไปแล้ว และขยายไปสู่การเมื องของการต่อรอง ในระดับของการ
ปรับเปลี่ยนโครงสร้ างของความสัมพันธ์ระหว่างชุมชนท้ องถิ่นกับรัฐในระยะยาว
ผ่านการก่อตัวเป็ นขบวนการทางสังคม ซึ่งร่วมมือกันระหว่างชุมชนท้องถิ่ น
นักพัฒนาเอกชน นักวิชาการ และภาคประชาสั งคมส่วนอื่นๆ เพื่อสนับสนุนให้รัฐออก
พระราชบัญญัติป่าชุมชน ในช่วงระหว่างปี 2535-2550 ทั้งๆ ที่ภาคประชาสังคม
ประสบความส� ำเร็จ ในการผลักดันให้ ความคิดเรื่องสิทธิชุมชนกลายเป็นที่
ยอมรับ ในรัฐธรรมนูญปี 2540 และ 2550 แล้ วก็ตาม แต่การผลั กดันให้ออก
พระราชบัญญัติป่าชุมชนตามหลักการสิทธิชุมชนกลับล้มเหลว เนื่องมาจากสาเห
ตุใหญ่ๆ คือ ขาดการสนับสนุนจากภาครัฐ ซึ่งยังคงต้องการผูกขาดอ�ำนาจในการ
จั ดการทรัพยากรเชิงเดี่ ยวอยู่ โดยไม่เข้าใจหลักการส�ำคัญของการจัดการป่าชุมชน
ซึ่ งเป็นการพัฒนาการจัดการทรัพยากรเชิ งซ้อนหรือการจัดการแบบมี ส่วนร่วม
ของหลายฝ่ าย ทั้ งชุมชนท้องถิ่ น ภาคประชาสังคมและรัฐ (อานั นท์ 2555ข)
อี กทั้งองค์ กรภาครัฐต่างๆ ยังคงแบ่งรับแบ่ งสู้อยู่ระหว่าง ความจริงใจเพื่อการ
อนุรักษ์ หรือการให้ ความส�ำคัญกับการพัฒนาเพื่อใช้ประโยชน์จากทรัพยากร
ในเชิงพาณิ ชย์ (Johnson and Forsyth 2002) ทั้งนี้เพราะความคิดในการอนุ รักษ์
ของรัฐเป ็ นเพี ยงการ เมื องที่น� ำมานิยามเพื่ อการกีดกั นสิทธิ ของคนบาง
กลุ่มในสั งคม พร้ อมๆ กั บการช่วงชิงทรัพยากรไปใช้ประโยชน์อย่ างอื่นๆ
ในเชิงพาณิชย์ (Anan 1998)