งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 187
ของชาวนาบนพื้นที่สูง” ซึ่งศึกษาชุมชนปกาเกอะญอในพื้นที่ดอนแห่งเดียวกันกับ
บทความที่อ้างถึงแล้วข้างต้น (Atchara 2009) อัจฉราได้ชี้ให้เห็นว่า ภายใต้ความ
สับสนของความหมายของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ที่กลุ่มคนภายนอกชุมชนให้นิยามไว้
ไม่ว่าจะเป็นพืชอาหาร พืชแห่งการท�ำลาย หรือพืชแห่ งการพัฒนา และความลั กลั่น
ขัดแย้งกันเองในนโยบายของรัฐ บางส่วนเน้นการอนุ รักษ์พื้นที่ป่า ขณะที่ อีกบางส่วน
ต้องการส่งเสริมการปลูกพืชพาณิชย์ ผลที่ตามมาก็คือ ชาวบ้านในกรณีศึกษานี้ มัก
ถูกกีดกั นไม่ให้ใช้พื้นที่ป่าในเขตป่าอนุรักษ์ ที่เป็ นส่วนหนึ่งของอุทยานแห่งชาติท�ำไร่
หมุนเวี ยน จนขาดความมั่ นคงในการถือครองที่ ดิน
ด้วยเหตุนี้เอง ชาวบ้านจึงหันไปขยายพื้นที่เพาะปลูกข้าวโพดเข้าไปในพื้นที่ป่า
แทนการท�ำไร่ หมุนเวียน เพื่อตอบโต้ กับความไม่มั่นคงดังกล่าว ซึ่งถือเป็ นปฏิ บัติการ
ทางการเมืองอย่างหนึ่งของชาวบ้านในการต่อรองกั บรัฐ ด้วยการนิยามความหมาย
ของข้าวโพดอย่างหลากหลายและไม่ยึดติดกับความหมายใดความหมายหนึ่งอย่าง
ตายตัว ซึ่ งช่วยให้ พวกเขามีอิสระจากการครอบง�ำของความหมายที่ถูกนิยามมา
จากภายนอกด้านเดียว โดยเริ่มจากการช่วงชิ งความหมายของข้าวโพดในฐานะ
พืชพาณิชย์เพื่อการพัฒนา ตามความเข้าใจและนโยบายของรัฐบางส่ วน ในการ
ต่อรองกับเจ้าหน้าที่รัฐในพื้นที่ เพื่อสร้างความมั่นคงในการใช้ที่ดินในป่า ตามมา
ด้วยการให้ความหมายของข้าวโพดว่าเป็นพื ชที่ช่วยสร้างความมั่นคงทางรายได้และ
ความมั่นคงในการด�ำรงชีวิต ที่ปลอดจากการถูกเจ้าหน้ าที่จับกุมด้วย ซึ่งมีนัยว่า
ข้าวโพดมีความหมายในเชิงความมั่ นคงของชีวิตมากกว่ าแรงจูงใจทางเศรษฐกิจ
เท่านั้น (อั จฉรา 2556) ซึ่งสามารถตีความได้ต่อไปอีกว่า ชาวบ้านต้องการจะบอก
เป็นนัยๆ ว่า พวกเขาไม่ได้ ตั้งใจท�ำลายป่ าด้วยการปลูกข้าวโพด ทั้งนี้ก็เพื่อสร้าง
ความชอบธรรมให้กับการใช้พื้นที่ป่าของพวกเขานั่นเอง
ส�ำหรับกรณีของการช่วงชิ งการใช้พื้นที่ป่าในการท� ำเหมืองถ่ านหินนั้น
กิติมา ขุนทอง (2555) ได้ศึกษาชุมชนท้องถิ่นใกล้ชายแดนไทย-พม่าในวิทยานิ พนธ์
เรื่อง ‘ปฏิ บัติการช่วงชิงความรู้เรื่องพลังงานจากถ่านหิน: กรณีศึกษาโครงการพั ฒนา
เหมืองถ่านหินเวียงแหง อ�ำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่’ และพบว่า เมื่อการไฟฟ้า