178 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
มากขึ้น ขณะที่ต้องเผชิญกับความเสี่ ยงใหม่ๆ เพราะเอาชีวิตไปผูกพันอยู่กับระบบ
ตลาดภายนอกชุมชน พร้อมๆ กับพึ่งพานโยบายของรัฐไปด้วย ซึ่งก็ตามมาด้วย
ความขัดแย้ งใหม่ๆ ในชุมชนเช่นเดียวกัน แม้จะต้องเผชิญกับความเสี่ยงมากขึ้ น
แต่กลุ่มคนในชุมชนท้องถิ่นที่ก่อตัวขึ้นมาใหม่ๆ เหล่ านี้ก็แตกต่างอย่างสิ้นเชิงกับ
ชาวบ้านในเศรษฐกิจแบบศีลธรรม ที่อาจจะเคยมีอยู่ในอดีต เพราะพวกเขาไม่ได้
พยายามหลี กเลี่ยงความเสี่ ยงในระบบตลาดอีกต่อไป ตรงกันข้ามกลั บพยายาม
ฉกฉวยและแสวงหาโอกาสจากตลาดอย่างเต็มที่ ด้วยการปรับตัวอย่างหลากหลาย
เพราะมีความคาดหวังในด้านการบริโภคมากขึ้ นด้วย โดยเฉพาะการบริโภคคุณภาพ
ชีวิตที่ดี ในฐานะที่เป็นการช่วงชิงความหมายการพัฒนา ซึ่งเคยผูกติดอยู่กับด้าน
การผลิตที่ให้ความส�ำคัญกับรายได้เท่ านั้น ซึ่ งยศ สันตสมบัติ เรียกว่าเป็นความ
ยืดหยุ่นของสังคมชาวนา (ยศ 2546) ขณะเดียวกันชาวบ้านก็ตื่นตัวทางการเมือง
มากขึ้น ด้วยการพยายามเข้าไปต่อรองกับรัฐในลักษณะต่างๆ
ปฏิ บัติการทางการเมืองอย่างหนึ่งที่เห็นได้อย่างชัดเจนก็คือ ความพยายาม
ที่จะเข้าไปมีบทบาทในการเมืองท้องถิ่นมากขึ้น ผ่านระบบการเลือกตั้งท้องถิ่นใน
ระดับต่ างๆ เพื่อจะได้มีส่วนในการจัดการกับความเสี่ยงต่ างๆ ด้วยการต่อรอง
กั บนโยบายและการเมืองในระดับสูงๆ ขึ้นไปได้ ซึ่งแสดงออกมาในกลุ่มของคนใน
ชุ มชนท้องถิ่นที่ก่อตั วขึ้นมาใหม่ เช่น กลุ่ มชาวบ้านที่ เคยไปท�ำงานต่ างประเทศ
และกลับคื นถิ่น ดังตัวอย่างในวิทยานิพนธ์ของพรรณภัทร ปลั่งศรีเจริ ญสุข (2551)
เรื่อง ‘อัตลักษณ์ของแรงงานข้ามชาติคืนถิ่นกับการต่อรองการพัฒนาของชาวบ้าน
ในจังหวัดล�ำปาง’ งานวิจัยชิ้นนี้ พบว่า เมื่อกลุ ่มคนเหล่านี้กลับคืนถิ่นแล้วมักจะ
ประกอบอาชีพที่คาบเกี่ยวอยู่กับทั้งภายในและภายนอกภาคการเกษตร เช่น การ
ก่อสร้างและการค้า พร้อมๆ กับท�ำการเกษตรควบคู่ไปด้วย ขณะเดียวกันก็อาศัย
ประสบการณ์ที่ได้รับมาจากต่างแดนเป็นเงื่อนไขในการเพิ่มสถานภาพและบทบาท
ของพวกตน ด้วยการสร้างอัตลักษณ์ของพวกตนในฐานะผู้มีทักษะในการติดต่อ
ประสานงานและต่อรองกับหน่วยงานภายนอก เพื่อลงสมัครรับเลือกตั้งท้องถิ่นใน
ระดับต่างๆ และได้รับเลือกเป็นผู้ใหญ่บ้านจนถึงสมาชิกองค์การบริหารส่วนต�ำบล