174 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
เป็นภูมิปัญญาที่มีศักยภาพและพลวัตในการปรับตัวกับการพัฒนา มาสู่มิติที่สอง
ด้วยการมองว่า ความรู้เป็นทุนทางวัฒนธรรม ที่สามารถเปลี่ยนให้เป็นกลยุทธ์ใน
การสร้างอัตลักษณ์ เมื่ออยู่ในบริบทของการปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ
ส่ วนมิติที่สามคือการมองความรู้ ในรูปของปฏิบัติการของการช่วงชิงความหมาย
และมิติที่สี่หันมามองความรู้ ในรูปของปฏิบัติการของการผสมผสานความรู้ต่างๆ
ตามสถานการณ์ รวมทั้งสามารถน�ำมาด้นไปตามสถานการณ์ ซึ่งช่วยให้กลุ่มชน
ต่ างๆ สามารถเลือกกลยุทธ์ในการปรับตัวด้านการพัฒนาได้อย่างหลากหลาย และ
เคลื่ อนไหวได้ในหลายระดับ ทั้งในระดับชุมชน และในความสัมพั นธ์กับหน่วยงาน
และองค์กรภายนอก ตลอดจนระดับของขบวนการเคลื่อนไหวทางสังคม
4.4 พลวัตของชุมชนท้องถิ่นในการเมืองของการต่อรอง
ความหมายและความรู้
การศึกษาชุมชนชนบทภาคเหนือในบริบทของการพัฒนาระยะแรกๆ (ของ
ทศวรรษ 2520) โดยเฉพาะในหมู่นักวิชาการไทย และนักพั ฒนาเอกชนมักจะผูก
ติดอยู่กับมุ มมองแบบวัฒนธรรมชุ มชน ซึ่งเน้นความกลมกลื นกันในชุมชน ภายใต้
ศีลธรรมของการช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ที่ ถือกันว่ าเป็นศักยภาพทางวัฒนธรรมใน
การร่วมมือกันจัดการวิถีชีวิตด้านต่างๆ ของตนเอง เมื่อต้องเผชิญกับภัยของระบบ
ทุนนิยมจากภายนอก มุมมองเช่นนี้มีอิทธิพลอย่างมากต่อแนวทางการพัฒนาชนบท
ดังจะเห็นได้ ผ่านความทรงจ�ำของทั้งนักพัฒนาและชาวบ้าน (Delcore 2003) แม้แต่ใน
งานวิจัยช่วงหลังจากปี 2540 แล้วก็ตาม มุมมองต่อชุมชนท้องถิ่นเช่นนี้ก็ยังคงด�ำรง
อยู่อย่างชัดเจน ดังตัวอย่างงานวิจัยเรื่อง ชุมชนหมู่บ้านลุ่มน�้ำขาน ของพรพิไล
เลิศวิชาและอรุณรัตน์ วิเชียรเขียว (2546) ซึ่ งก็ยังคงตอกย�้ำภาพชนบทตามมุมมอง
แบบวัฒนธรรมชุมชนอย่างชัดเจน
ทั้งๆ ที่ในช่ วงทศวรรษที่ 2520 ผู้ เขียนได้เคยพยายามชี้ให้ เห็นว่าชุมชนท้ องถิ่น