งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 177
ในช่วงทศวรรษที่ 2540 งานวิจัยของนักวิชาการชาวต่างประเทศหลายชิ้น
ได้โต้แย้งและปฏิเสธภาพสังคมชนบทแบบวัฒนธรรมชุมชนอย่างสิ้นเชิง ด้วยการ
น�ำเสนอกระบวนการที่ชุมชนท้องถิ่นภาคเหนือเข้าไปผูกพันกับระบบเศรษฐกิจโลก
ภายใต้อุดมการณ์เสรีนิยมใหม่ ที่เน้นตลาดเป็นพลังขับเคลื่อนหลักทางเศรษฐกิจ ซึ่ง
เปลี่ยนให้ชาวนามีอาชีพลูกผสมกับภาคนอกการเกษตรเพิ่ มขึ้น จากการเข้ าไปผลิต
หอมฝรั่งแบบเกษตรพันธสัญญา จนท�ำให้เกษตรกรมีฐานะไม่แตกต่างจากแรงงาน
รับจ้างบนที่ดินของตนเอง และการเข้ าไปเป็นแรงงานในอุตสาหกรรมเกษตร-อาหาร
เช่น โรงงานผลิ ตอาหารกระป๋อง (Rigg and Sakunee 2001) นอกจากนั้นยังมีธุรกิจจาก
ภายนอกขยายตัวเข้าไปในชุมชนเพิ่มขึ้น บนพื้นฐานของช่วงชิงการบริโภคความหมาย
ชนบทในอดีต เช่น โรงแรม ซึ่งจ้างแรงงานในชุมชนด้วย (Rigg and Ritchie 2002)
ส�ำหรับงานวิจัยของนักวิชาการไทยนั้น ส่วนหนึ่งจะหันมาสนใจศึ กษา
การเปลี่ยนแปลงของชุมชนท้ องถิ่นอี กครั้งหลังทศวรรษที่ 2550 ซึ่ งมักจะอยู่ใน
รูปวิทยานิพนธ์เป็นส่วนใหญ่ แต่ก็ยื นยันการเปลี่ยนแปลงที่เกิ ดขึ้นก่อนหน้านั้น
เช่นเดี ยวกัน ดังตัวอย่าง เช่น วิทยานิ พนธ์ของธัญลักษณ์ ศรีสง่า (2550) ศึกษาคนงาน
นอกระบบผู้หญิ งในอุตสาหกรรมพื้นบ้ านผลิตผ้าฝ้ายทอมือ ส่วนพรรณภัทร
ปลั่งศรีเจริญสุข (2551) ศึกษาชาวบ้านที่เคยเป็นแรงงานข้ามชาติ กลับคืนถิ่น ขณะที่
ชาวบ้านบางส่วน แม้จะยังคงเป็นเกษตรกร แต่ก็ มีสถานภาพก�่ำกึ่งไม่แตกต่างจาก
แรงงานมากนัก เมื่อหันเข้าไปพึ่งระบบการผลิตมันฝรั่งแบบเกษตรพันธสัญญาใน
ระบบอุตสาหกรรมเกษตร-อาหาร (นาวิน 2554) และชาวบ้านบางส่วนก็ต้องกลายเป็น
แรงงานอย่างเต็มตั ว เมื่อเข้ าไปเป็นคนงานในโรงงานผลิตอาหารแช่แข็ งเพื่อส่งออก
ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของระบบอุ ตสาหกรรมเกษตร-อาหารที่เริ่มเข้ามาตั้งโรงงานใกล้
ชุมชน จนท�ำให้พวกเขาต้องเผชิญกับชีวิตผกผั นที่เต็มไปด้วยความเสี่ยงต่างๆ มากขึ้น
เพราะต้องตกอยู่ภายใต้การก�ำกับควบคุมของโรงงาน (สื บสกุล 2554)
การที่ชุมชนท้องถิ่นได้เข้าไปผูกพันกับระบบเศรษฐกิจโลกอย่างแนบแน่น
เช่นนี้ ผลที่ตามมาอย่างหนึ่งคือการก่ อตั วขึ้นมาของกลุ่ มชนชั้นกลางใหม่อย่ าง
หลากหลายในชุมชน ที่มีฐานะดีขึ้นด้วยการมีชีวิตคาบเกี่ยวอยู่กับภาคนอกเกษตร