งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 171
เก่าๆ ออกไปได้อีกด้วย ซึ่งจัดว่าเป็นการช่วงชิงความรู้ในระบบการจัดการการใช้
ทรัพยากรอีกทางหนึ่ง (Tomforde 2003: 357-359) ผ่านปฏิบัติการเกี่ยวกับการอนุ รักษ์
ป่า เพื่อต่อรองให้รั ฐยอมรับสิ ทธิที่จะให้พวกเขาอยู่กับป่าต่อไปได้ การที่กลุ่มชน
สามารถผสมผสานความรู้ต่างๆ เข้ามาได้ด้วยตนเองเช่นนี้แสดงให้เห็ นอย่างชัดเจน
ว่า ความรู้ท้องถิ่นไม่จ�ำเป็นต้องอยู่ในรูปขององค์ความรู้ที่ด�ำรงอยู่แล้วอย่างหยุด
นิ่งและตายตัวตามความคิดแบบแก่นสารนิยม แต่ อาจจะแสดงออกมาในรูปของ
ปฏิบัติการที่สามารถปรับเปลี่ยนและผสมผสานกันอยู่เสมอตามสถานการณ์ (Situ-
ated Knowledge as Practice) เพื่อการต่อรองในบริบทของความสั มพันธ์เชิงอ�ำนาจ
ที่ไม่เท่าเทียมกั นก็ได้เช่นเดียวกัน (ดู Nygren 1999)
การต่อรองและช่ วงชิงความรู้ดังกล่าวยังแสดงออกอย่างหลากหลายรูปแบบ
โดยเฉพาะกรณีของปฏิบัติการด้ านวัฒนธรรมในลักษณะต่างๆ เช่น พิธีกรรมร่วมกัน
ของความเป็นชุมชน (Ritual of Communality) ดังกรณี ศึกษาของ ฮายามิ เรื่อง
“Internal and external discourse of communality, tradition and environment: minority
claims on forest in the northern hills of Thailand” (Hayami 1997) ซึ่งพบว่า ชาว
ปกาเกอะญอ ที่บ้านวัดจันทร์ อ�ำเภอแม่ แจ่ม2 จังหวัดเชียงใหม่ ได้ร่วมกันจัดพิธีบวชป่า
ขึ้นมา เพื่อสื่อสารเชิงวาทกรรมกับทั้งชาวบ้านภายในชุมชนด้วยกันเองและสังคม
ภายนอก เมื่อต้องเผชิญกับภัยจากภายนอก เนื่องจากองค์การอุตสาหกรรมป่าไม้
ได้พยายามเข้ามาสร้างโรงเลื่อยไม้ในป่าสน ที่อยู่ในเขตป่าต้นน�้ำ พวกเขาจึงกลัวว่า
ป่าต้นน�้ำจะถูกท� ำลายและกระทบต่อการท�ำนาด�ำแบบขั้นบันได แม้การท�ำนาจะเป็น
งานของแต่ละครัวเรือน ทั้งชุมชนก็ต้องร่วมกันจัดการน�้ำส�ำหรับใช้ท�ำนา และเคยจัด
ท�ำพิธีกรรมของชุมชนเพื่อช่วยจรรโลงส�ำนึกร่วมกั นมาก่อนก็ตาม แต่พิธีกรรมเหล่านั้น
ก็ค่อยๆ เสื่อมสลายหายไป หลังจากหันไปรับศาสนาคริสต์และพุทธแทนความเชื่อ
เรื่องผีแบบเดิม จนท�ำให้สายตระกูลของผู้น�ำพิธีกรรมขาดช่วงไปด้วย ขณะที่ชาวบ้าน
ในชุมชนต่างก็แข่งขันและช่วงชิงทรัพยากรกันมากขึ้ น (Hayami 1997: 565-568)
ภายใต้สถานการณ์ล่อแหลมดังกล่าว ชาวบ้านวัดจันทร์ได้หันกลับไปพลิ กฟื้น
2 ปัจจุบันคืออ�ำเภอกัลยาณิวัฒนา