งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 167
การทั กท้วงดังกล่าวได้ จุดชนวนให้เกิดวิวาทะทางวิชาการขึ้น เกี่ยวกับ
ข้อถกเถียงในเรื่องความเข้ าใจนัยของภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยยศ สันตสมบัติ
(Yos 2004) นักมานุษยวิทยาแห่งมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ได้เริ่มออกมาโต้แย้ง ด้วย
การเสนอให้เปลี่ยนมุมมองภูมิปัญญาของชาวปกาเกอะญอเสียใหม่ว่าเป็นทุนทาง
วัฒนธรรม ตามความหมายของบูดิเออร์ (Bourdieu 1986) ที่ชาวปกาเกอะญอเอง
ได้น�ำมาใช้สร้างเป็ นกลยุ ทธ์ เพื่อต่อต้านวาทกรรมครอบง� ำของหน่วยงานภาครัฐ
ที่มักจะมองภาพชาวปกาเกอะญอเพียงด้านลบ ผ่านการปรับเปลี่ยนความรู้ให้
มีอ�ำนาจเชิงสัญลักษณ์ ในการนิ ยามตัวเองว่ าเป็นคนอนุรักษ์ ป่า เพื่อตอบโต้กับ
วาทกรรมของรัฐที่มักจะมองพวกเขาว่าเป็นคนท�ำลายป่าอยู่ร�่ำไป
ข้อเสนอของ ยศ สันตสมบัติ ช่วยเปิดมุมมองใหม่ในการศึกษาความรู้ท้องถิ่น
พร้อมๆ กับการเน้นเตือนให้หันมามองภูมิปัญญาท้องถิ่นในบริบทของความสัมพันธ์
เชิงอ�ำนาจ ที่เกี่ยวข้องกับการต่อสู้เพื่อปรับเปลี่ยนอัตลักษณ์ของคนท้ องถิ่น ซึ่งบ่งชี้
ให้เห็นถึงพลวัตของภูมิปัญญาท้องถิ่นในการปรั บเปลี่ยนได้ อย่างสลั บซับซ้ อน
ทั้งนี้ก็เพื่อจะช่ วยให้การวิจัยสามารถก้าวข้าม หรือทะลุออกไปจากความคิดแบบ
คู่ตรงกันข้ าม ในขณะที่วอคเกอร์มองภูมิปัญญาท้องถิ่นในบริบทของการพัฒนา
ทุนนิยมโลก ด้วยความไม่มั่นใจว่าภูมิปัญญาท้องถิ่นจะต้านทานกระแสของทุนนิยม
โลกได้ เพราะยังคงยึดติดอยู่ในความคิ ดแบบคู่ตรงข้ามเพียงด้านใดด้านหนึ่ง ซึ่งก็ไม่
แตกต่างมากนักจากนักวิชาการไทยบางส่ วน ที่ยังคงยึดติดอยู่กับความคิดคู่ตรงข้าม
เช่นเดียวกัน เพียงแต่เชื่อมั่นไปในทางตรงกันข้ามว่า ภูมิ ปัญญาท้องถิ่นมีศักยภาพ
เพียงพอในการต่อต้านทุนนิยมโลกาภิวัตน์เท่านั้น
การหันมามองความรู้และภูมิปัญญาในบริบทของความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ
นั้น ไม่ เพียงช่วยให้ความคิดในการวิจัยก้าวหลุดพ้นออกมาจากการเห็นความรู้ แบบ
ตายตัวในเชิงแก่นสารนิยมเท่านั้น แต่ยังช่วยให้เปลี่ยนไปสนใจความรู้ในแง่ของ
การช่วงชิงความหมาย หรือการช่วงชิงการนิยามความรู้ต่างๆ ตามแนวความคิด
การเมืองวัฒนธรรมของกรัมชีด้วย จนท�ำให้การวิจัยจ� ำนวนหนึ่งหลังปี พ.ศ 2540
เริ่มหันมาปรับใช้มุมมองนี้เพิ่มมากขึ้น