164 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ตนเองของกลุ่มชาติพันธุ์ จึงมีนัยส�ำคัญต่อการเมืองของอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์
ตามแนวความคิดที่ ได้รับอิทธิพลส่วนหนึ่ งจากกรัมชี (Gramsci 1985) เกี่ยวกับ
การช่วงชิงความหมาย ซึ่งผู้เขียนได้ ขยายความไว้ แล้วในบทที่ว่าด้วย “การเมือง
วัฒนธรรมในความคิดของกรัมชี” (อานั นท์ 2555ง: 197-220)
ที่จริงแล้ว กลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ บนที่สูงมักจะพยายามแสดงอัตลักษณ์ของตน
อย่างหลากหลาย เพื่อต่อสู้กับวาทกรรมครอบง�ำจากภาครั ฐและสั งคมภายนอก ซึ่ง
มักจะแฝงไว้ด้วยอคติทางชาติพันธุ์ ด้วยการกักขังภาพลักษณ์ของพวกเขาไว้กับภาพ
ด้านลบต่างๆ อย่างตายตัว ไม่ว่าจะเป็นคนท�ำลายป่า คนที่เป็นภัยต่อความมั่นคง
หรือคนค้ายาเสพติด ความพยายามดังกล่าวมักจะแสดงออกผ่านการปรับเปลี่ยน
อั ตลักษณ์อย่างซับซ้อน ดังตัวอย่างในวิทยานิ พนธ์ของ อรัญญา ศิริผล (2544)
เรื่อง ‘ฝิ่นกับคนม้ง: พลวัตความหลากหลายและความซับซ้อนแห่งอัตลักษณ์ของ
คนชายขอบ’ ซึ่งพบว่า คนม้งให้ความหมายกับฝิ ่นหลายอย่าง ทั้งด้ านลบและ
ด้านบวก แตกต่างจากสังคมภายนอกที่มักจะมองฝิ่นด้วยภาพด้านลบอย่างเดียว
แล้วป้ายสีภาพลบนั้ นให้กับคนม้งอย่างตายตัว คนม้งจึงต้องต่อสู้กับภาพด้านลบ
ต่างๆ ในฐานะที่เป็นวาทกรรมครอบง�ำ เพื่อก�ำหนดทิศทางในการพัฒนาตนเอง
แทนที่จะเดินไปตามทางที่ก�ำหนดจากสายตาของคนภายนอก การแสดงอั ตลักษณ์
อย่างหลากหลายจึงเปรียบเสมือนกลยุทธ์ ทางวัฒนธรรมในการพัฒนาของกลุ ่ม
ชาติพันธุ์อย่างหนึ่ ง
ต่อมา อรัญญา ได้ประมวลและสังเคราะห์แนวทางในการต่อรองอัตลักษณ์
ของคนม้งในกรณีศึกษาออกมาอย่างน้อย 3 แนวทางด้วยกัน ส่วนหนึ่งเลือกที่จะมุ่งไป
ด้ านการค้าขาย โดยเฉพาะการหันไปผลิ ตและขายหัตถกรรมทางวัฒนธรรมของตน
ด้ วยการสร้างเครือข่ายทางการค้าอย่างกว้างขวาง จนสามารถท�ำธุรกิจส่งสินค้าออก
ไปต่างประเทศได้เอง บางส่วนก็หันไปท�ำการเกษตรแบบถาวร ด้วยการท�ำสวนไม้ผล
ไม่ว่าจะเป็นลิ้นจี่ ล�ำไย หรือมะม่วง ท�ำนองเดียวกันกับคนพื้นราบ แทนที่จะผูกติด
อยู่กับการพึ่งพาการเพาะปลูกแบบย้ายที่ ด้วยการปลูกฝิ่นเช่นในอดี ต ขณะที่คนใน
ชุมชนก็หันมาสนใจปกป้องรักษาป่าศักดิ์สิทธิ์ ซึ่งถือเป็นความพยายามปรับใช้ความรู้