160 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
ของความคิ ดว่าด้วย พื้นที่ อ�ำนาจ และ อัตลักษณ์ ที่โยงใยกันอย่ างซับซ้อนมากขึ้น
ซึ่ งช่วยขยายความเข้าใจเกี่ยวกับความคิดเรื่องพื้นที่วั ฒนธรรมขึ้นมาใหม่ ด้วยการ
นิยามอย่างชัดเจนในเชิงวิเคราะห์ว่าเป็น “สนามของความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ” ใน
กระบวนการผลิตสร้างความแตกต่างทางวัฒนธรรม ทั้งนี้เพราะกระบวนการดังกล่าว
เกิดขึ้นในพื้นที่ที่เกี่ยวเนื่องกัน ภายใต้บริบทของความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจการเมือง
ของความไม่เท่าเทียมกัน ที่มีการครอบง�ำกันอยู่ในระบบโลก ตามนัยดังกล่าว
ในด้านหนึ่งพื้นที่ วั ฒนธรรมจึ งเสมือนเป็ นการเมื องของการสร้างความเป็นอื่น
ด้วยการจินตนาการและบังคั บควบคุมภาพตัวแทน แต่ ในอีกด้ านหนึ่ง พื้นที่
วัฒนธรรมก็เปิดให้ มีต่อสู้ช่วงชิงอัตลักษณ์ เพื่อผลิตสร้างความแตกต่างให้อยู่เหนือ
การควบคุมนั้นด้วย (Gupta and Ferguson 1992: 16-17)
แนวทางการเปลี่ยนแปลงความเข้าใจความหมายของวัฒนธรรมท� ำนอง
ดังกล่าว ได้ มีผู้น�ำมาสานต่อ เพื่อช่วยวิเคราะห์สถานะของวัฒนธรรมในการพัฒนา
พร้อมทั้งยังขยายมุมมองเพิ่มเติมอีกด้วย ดั งจะเห็นได้จากบทความเรื่อง “Culture,
development, and social theory: on cultural studies and the place of culture in
development” ซึ่งพยายามเน้นให้เห็นถึงความส� ำคัญของผู้กระท�ำการทางวัฒนธรรม
มากขึ้น โดยชี้ ให้เห็นว่าพวกเขาไม่ได้ เดินตามแนวทางวั ฒนธรรมที่มีอยู่เดิมอย่าง
ตั้งรับเสมอไปเท่านั้น หากยังปฏิบัติการอย่างเป็นผู้กระท� ำอย่างจริงจัง ด้วยการ
สร้างสรรค์ ช่วงชิง และต่อรองกับความหมายทางวัฒนธรรมต่างๆ ที่ เปลี่ยนแปลงอย่ าง
รวดเร็วในโลกสมัยใหม่ เพื่อปรับเปลี่ยนความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจที่ แอบแฝงอยู่ ทั้งใน
วาทกรรมและกระบวนการพัฒนา ผ่านการต่อสู้ในพื้นที่การเมืองวัฒนธรรมต่างๆ
โดยเฉพาะการเมืองของอัตลักษณ์ ลีลาชีวิต (Lifestyle) และการสร้างการยอมรับ
ความหลากหลายทางวัฒนธรรม เป็นต้น (Clammer 2005)
ในข้ อเขียนบทนี้ผู้เขียนจะพยายามสังเคราะห์การวิจัยด้านวัฒนธรรมกับ
การพัฒนา ในกรณีของภาคเหนือของประเทศไทย โดยเฉพาะในช่วงหลังปี 2540
เป็นต้ นมา เพื่อประเมิ นทิศทางการเปลี่ยนแปลงความเข้าใจความหมายของ
วัฒนธรรมและความเชื่อมโยงกับการพัฒนา ว่าเกิดขึ้นในพื้นที่วัฒนธรรมแบบใด