งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 159
ความแตกต่างและความหลากหลายทางวั ฒนธรรมกลายเป็นจุดเน้นทางการ
ศึกษามากขึ้นในปี พ.ศ. 2515 (ค.ศ. 1972) เมื่อนักมานุษยวิทยาได้เริ่มตั้งประเด็นปัญหา
ควบคู่ไปกั บเชื่อมโยงความสั มพันธ์ทางการเมืองในพื้นที่เป็นครั้งแรก จากการศึกษา
ถึงความพยายามของกลุ่มผู้ น�ำชนพื้ นเมืองในอาฟริ กา ที่ช่วงชิงความหมายของ
สถานที่แตกต่ างไปจากความหมายเชิงสัญลักษณ์ของเจ้าอาณานิคม หลังจากได้รับ
เอกราช (Kuper 1972) ซึ่งช่วยขยายความเข้าใจพื้นที่วัฒนธรรม จากลักษณะที่มี
เอกภาพและกลมกลืนให้มองเห็ นความแตกต่างและขัดแย้งกันด้วย ในช่วงระหว่าง
ทศวรรษ 2520-2530 เสียงของนักมานุษยวิทยาที่ออกมาวิพากษ์วิจารณ์ความเข้าใจ
พื้นที่วัฒนธรรมแบบกลมกลืนก็ดังกระหึ่มเพิ่มมากขึ้น พร้อมๆ กับการชักชวนให้
หันมาสนใจมุมมองที่ หลากหลายของกลุ่มคนต่างๆ ในพื้นที่วั ฒนธรรมเดียวกัน
เพราะในช่วงเวลานั้นผู้คนกลุ่มต่ างๆ ได้เคลื่อนย้ายข้ ามพรมแดนรัฐชาติกันอย่ าง
กว้างขวาง ภายใต้ บริบทของกระบวนการโลกาภิวัตน์ และสภาวะไร้พรมแดน
จนยากที่จะจองจ�ำพื้นที่ วัฒนธรรมให้มีเอกภาพและหยุดนิ่งตายตัวได้อีกต่ อไป
แม้จะพูดถึงวัฒนธรรมของคนพื้นเมืองก็ตาม ซึ่งมีส่วนอย่างส�ำคัญในการผลักดัน
ให้นักมานุษยวิทยาต้องตั้ งค�ำถามไปพร้อมๆ กับการวิพากษ์วิจารณ์อย่างจริงจัง
ต่อการยึ ดติดอยู่ กั บกรอบความคิดความเข้าใจวั ฒนธรรมแบบแก่นสารนิยม
เช่นที่ผ่านๆ มา และต้องหั นมาสนใจพื้นที่วั ฒนธรรมในเชิงกระบวนการแทนที่
นอกจากนั้นยังมีความพยายามตั้งข้อสังเกตอีกด้วยว่า กระบวนการต่างๆ นั้น
เกี่ยวข้องกับการสร้างอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม ที่น่าจะเป็นประสบการณ์ตรงของ
ผู้คนทั้งหลายในยุคปัจจุ บันนั่นเอง (Clifford 1988)
หลังจากการอภิปรายถกเถียงและวิพากษ์วิจารณ์กันอย่ างเข้มข้นตลอดช่วง
ทศวรรษที่ 2520-2530 ท้ายที่สุดก็ได้มีความพยายามสรุปและสังเคราะห์ความเข้าใจ
พื้นที่วัฒนธรรมขึ้นมาใหม่ ในบทความที่ทรงอิ ทธิพลทางความคิดอย่างมากชิ้นหนึ่ง
เรื่อง “Beyond “culture”: space, identity and the politics of difference” ซึ่งพยายาม
เสนอให้นักมานุษยวิทยาก้ าวข้ามออกไปจากกรอบของความเข้าใจวัฒนธรรมแบบ
แก่นสารนิยม และหันไปให้ความสนใจกับวัฒนธรรมในเชิงความสัมพันธ์เชื่อมโยงกัน