งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 161
และเกี่ยวข้องกับกลุ่มชนใดบ้าง ภายใต้บริบทของวาทกรรมการพัฒนาอะไรบ้าง
บนพื้นฐานของวิธีวิทยาอย่างไร และจะน�ำไปสู่ความรู้ความเข้าใจประเด็นปัญหา
การเปลี่ยนวัฒนธรรมและการพัฒนามากน้อยอย่างไร
4.2 วาทกรรมการพัฒนาในการเมืองของอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์
ในปี พ.ศ. 2551 เมื่อผู้เขียนสั งเคราะห์ความเข้าใจความหมายของวัฒนธรรมใน
งานวิจัยสังคมไทย1 ผู้เขียนเคยเสนอว่ากลุ ่มศึกษาวัฒนธรรมในฐานะที่เป็นวาทกรรม
ได้เริ่มก่อรูปก่ อร่างขึ้นตั้งแต่ราวปี พ.ศ. 2530 มาแล้ ว จากอิทธิพลทางความคิดของ
มิเชล ฟูโกต์และสะท้อนออกมาอย่างชัดเจนครั้งแรกๆ ในงานของยุ กติ (2537) ที่วิพากษ์
ความคิดในการพั ฒนาแบบวัฒนธรรมชุมชน ซึ่ งชี้ให้เห็นว่าวัฒนธรรมนั้นเกี่ยวข้อง
กับการสร้างและนิยามความหมายให้มีอ�ำนาจครอบง�ำด้วย โดยเพิ่มเติมจากการมอง
วัฒนธรรมว่าเป็นเพียงอุดมการณ์ คุณค่า และภูมิปัญญา ตามที่เคยยึดถือกันมา
ก่อนหน้านั้น การที่วาทกรรมกลายเป็นประเด็นส�ำคัญในด้านวัฒนธรรมและการ
พัฒนา ก็ เพราะมักจะเกี่ยวข้องกับระบอบความรู้ ซึ่งมีแนวโน้ มที่จะน�ำไปสู่การ
ครอบง�ำสูง และส่งผลให้เกิดการพัฒนาเอนเอียงไปในด้านใดด้านหนึ่งแต่เพียงด้าน
เดียว จนกระทบต่อชีวิตของกลุ่มชนที่ มีวิถีทางวัฒนธรรมแตกต่างกัน และผลักดัน
ให้เกิดการช่วงชิงความหมายในเรื่องต่างๆ อย่างเข้มข้น (รวมพิมพ์อยู่ใน อานันท์
2555: 54-68) ภายหลังจึงได้ค่อยๆ ขยายความเข้าใจมาเป็นแนวความคิดเรื่องพื้นที่
วัฒนธรรม ในฐานะที่เป็นพื้นที่ช่วงชิงความรู้นั่นเอง
การศึกษาวัฒนธรรมในเชิงวาทกรรมจึ งมีนัยของการศึกษาการเมืองของ
วัฒนธรรม ทั้งนี้แทนที่จะมองวัฒนธรรมในเชิงอุดมการณ์และคุณค่าที่ชัดเจนและ
ตายตัว ก็มักจะเปลี่ ยนมาให้ ความส�ำคัญกับความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจที่แฝงอยู่
ในวัฒนธรรมมากขึ้น ขณะที่จะเน้นวัฒนธรรมในด้านของความหมาย นับตั้ งแต่
1 รวมพิมพ์อยู่ในบทที่ 2 ของหนังสือชุดนี้เล่ม 1 เรื่อง “ถกวัฒนธรรมในงานวิจัยภาคกลาง” (ฉวีวรรณ
ประจวบเหมาะ บก 2558)