156 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
รากฐานของชีวิตในสังคมท้องถิ่น จนท�ำให้เชื่อกันว่าสามารถน�ำมาใช้เป็นพลังของ
การพัฒนาทางเลื อกแทนพลังทางเศรษฐกิจอย่างเดียวได้
ในช่วงทศวรรษ 2530 นั้นเอง แนวทางการใช้วัฒนธรรมกับการพัฒนายังได้รับ
การส่งเสริ มจากทั้งภาครัฐและองค์กรโลกบาล เช่ น ยูเนสโก ในความพยายาม
ขั บเคลื่อนโครงการ “ทศวรรษของโลกว่ าด้วยวัฒนธรรมกับการพัฒนา” ในช่วง
ระหว่างปี 2531-2541 จนการวิจัยด้านวัฒนธรรมกับการพัฒนาได้ขยายตัวอย่าง
กว้างขวางมาก บนพื้นฐานของความเข้ าใจความเชื่อมโยงดังที่กล่าวมาแล้วเป็ น
แนวทางหลัก ซึ่งสอดคล้องกับความคิดของปัญญาชนระดับสากล เช่น หนั งสือ
เรื่อง No Life without Roots: Culture and Development (Verhelst 1990)
ที่มีส่วนอย่างส�ำคัญในการชี้น�ำแนวทางการพัฒนาจากพลังภายในของสังคมเอง
ส� ำหรับสังคมไทยก็ รับความคิดท�ำนองนี้มาเช่นเดียวกัน ซึ่งปรากฏอยู่ในหนังสือ เช่น
ค�ำตอบอยู่ที่หมู่บ้าน (รสนา บก. 2528) และ คืนสู่รากเหง้า ทางเลือกและทัศนะ
วิจารณ์ว่าด้วยภูมิปัญญาชาวบ้าน ของเสรี พงศ์พิศ (2529) เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม ในช่วงทศวรรษที่ 2530 ผู้เขียนได้เคยพยายามเสนอให้เพิ่มเติม
แนวความคิดเรื่อง “สิทธิทางวัฒนธรรม” เข้ามาอีกแนวความคิดหนึ่ง โดยเฉพาะ
สิ ทธิชุมชนของกลุ่ มชนต่างๆ ที่ยังมีความแตกต่างหลากหลายทางวั ฒนธรรมกันอยู่
เพื่อเป็นทางเลือกของการพัฒนาในมิติทางวัฒนธรรมด้วย (Anan 1993) ต่อมาแนวคิดนี้
ได้กลายเป็นพื้นฐานของการวิจัยเกี่ยวกั บการจัดการทรัพยากรส่วนรวม โดย
เฉพาะเรื่องป่าชุ มชน และยังส่งผลให้เกิดการเคลื่อนไหวทางสังคมอย่างกว้างขวาง
เพื่อเรียกร้องให้รัฐออกกฎหมายให้สิทธิแก่กลุ่มชนท้องถิ่นมีส่วนร่วมในการจัดการ
ป่าชุมชน แม้ว่าในที่สุดรัฐจะยังไม่ได้ผ่านกฎหมายดังกล่าวก็ตาม แต่ก็ช่วยสร้าง
พื้นที่วัฒนธรรมให้กับการพั ฒนาแก่ชุมชนท้องถิ่นเพิ่มขึ้นอย่างมาก (ดู อานันท์ 2555)
หลังทศวรรษที่ 2540 เป็นต้นมา งานวิจัยในประเด็นเกี่ยวกับความสัมพั นธ์
ระหว่างวัฒนธรรมกั บการพัฒนาในภาคเหนือได้ ปรับเปลี่ ยนทิศทางไปอย่าง
มีนัยส�ำคัญ ซึ่งแตกต่างอย่างมากจากช่วงแรกๆ ของการวิ จัยวัฒนธรรมกับการพัฒนา
ดังจะเห็นได้จากการหันมามองวัฒนธรรม ทั้งตามแนวความคิดวาทกรรม (Discourse)