158 กำ�กึ๊ดกำ�ปาก
สถานที่หรือดินแดนและวัฒนธรรม จนท�ำให้ไม่สนใจเรื่องของพื้นที่ทางสังคมและ
วัฒนธรรม แต่ในโลกยุคโลกาภิวัตน์ที่ผู้คน สินค้า และข้อมูลข่าวสารลื่นไหลเคลื่อนย้าย
ข้ามพรมแดนของรัฐชาติอยู่ตลอดเวลา มีผลให้วัฒนธรรมแตกต่างกันหรือวัฒนธรรม
ต่างถิ่นมีปฏิสัมพันธ์กันมากขึ้น ทั้งผสมผสานและขัดแย้งกัน จนยากที่จะตีกรอบ
ให้วัฒนธรรมหนึ่งติดอยู่ในดินแดนเดียวได้อีกต่อไป หรืออาจเรียกได้ว่าวัฒนธรรม
ในปัจจุบันมีลักษณะไร้พรมแดนนั่ นเอง ในสถานการณ์เช่นนี้จึงเกิดค�ำถามต่อการ
ศึกษาวิจัยขึ้นมาใหม่ว่า เราจะเข้าใจวัฒนธรรมกันอย่ างไร เพราะวัฒนธรรมในยุคนี้
จะแตกต่างกัน หรือจะมีลักษณะเป็นลูกผสม และจะมีความเป็ นพหุนิยมมากขึ้น
แม้จะอยู่ในท้องถิ่นเดียวกันก็ตาม
การศึ กษาวิจั ยวัฒนธรรมดั งกล่าวนี้ เกี่ยวข้องอยู่กั บปัญหา ในการ
เปลี่ยนแปลงความเข้ าใจ แนวความคิดเรื่อง “พื้นที่วัฒนธรรม” (Cultural Space)
โดยเฉพาะที่ถกเถียงกันอยู่ในวิชามานุษยวิ ทยา ตั้งแต่เริ่มกล่าวถึงความคิดเรื่องพื้นที่
ท�ำนองนี้ครั้งแรกในงานของเดอร์กไคม์ (Emile Durkheim) เมื่อต้นคริ สศตวรรษที่ 20
ซึ่ งเสนอให้มองพื้นที่ ในมิติของความสั มพั นธ์ทางสั งคม ทั้งในระดับรูปธรรม
เชิงประจักษ์ และนามธรรมเชิงความคิด ผ่านการชักชวนให้มองศาสนาในฐานะที่เป็น
พื้นที่ทางความคิดของการจั ดจ�ำแนกแยกแยะความหมาย (Kuper 1972: 411-412)
แต่นักมานุษยวิ ทยาหลังจากนั้น ซึ่งมุ่งศึกษาเฉพาะสังคมของกลุ่มชาติพันธุ์ขนาดเล็ก
มักจ�ำกัดพื้นที่วัฒนธรรมให้เป็ นเพียงภาพตั วแทนส่วนรวม (Collective Representation)
ที่มีลักษณะกลมกลื นและตายตัว จนกระทั่ งมาถึงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 เมื่อ
นักมานุษยวิทยาชาวตะวันตกหันมาศึกษาสังคมชาวนาบ้ าง ในฐานะที่เป็นส่วนหนึ่ง
ของสังคมในรั ฐชาติที่มีความสลับซับซ้อน จึงเริ่ มมองเห็นความแตกต่างทาง
วัฒนธรรมในสังคมเดียวกันระหว่างวัฒนธรรมชาติและวัฒนธรรมย่อยๆ ในประเทศ
ดังปรากฏอย่างชัดเจนในหนั งสือของเร็ดฟิ ลด์ เรื่อง Peasant Society and Culture
ในปี 2499 (ค.ศ. 1956) ที่นิยามวัฒนธรรมชาติว่า วัฒนธรรมหลวง (Great Traditions)
และวัฒนธรรมย่อยๆ ของชาวนาว่า วั ฒนธรรมชาวบ้าน (Little Traditions) โดยที่
วัฒนธรรมทั้งสองแบบนั้นก็ไม่ได้จ�ำเป็นต้องสอดคล้องกันเสมอไป (Redfiffiifield 1956)