งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 133
ทางภาษาว่าด้วย “ความเป็นอื่น” ที่เกิ ดขึ้นในบริบททางการเมืองเรื่องความสั มพันธ์
เชิงอ�ำนาจระหว่างรั ฐกับกลุ่มชาติพันธุ์ อย่างไรก็ ตามการกักขังอัตลักษณ์ชาติ พันธุ์
โดยรัฐเริ่มถูกท้าทายมากขึ้นเมื่อบริบทของโลกเปิดกว้างให้ความส�ำคัญในประเด็น
สิทธิชุมชน สิทธิมนุษยชน การเมืองนิเวศ ซึ่งเป็นเงื่อนไขส�ำคัญในการตอบโต้ต่อ
กระบวนการกักขังอัตลักษณ์ดังกล่ าว โดยเฉพาะเมื่อปฏิสัมพันธ์ระหว่างอ�ำนาจ
เชิงสัญลักษณ์ได้สร้ างอัตลักษณ์ความเป็ นชาติพันธุ์ที่หลากหลายและซับซ้ อน
ซึ่งถูกใช้เป็นยุทธวิธีในการต่อรองและน�ำเสนอตัวเองที่ลื่นไหลไปตามเงื่อนไขต่างๆ
นอกจากการมุ ่งเน้นท� ำความเข้าใจว่ าอัตลั กษณ์ชาติพั นธุ์ถูกสร้างขึ้นมา
อย่างไร งานศึกษายังเน้นว่าพรมแดนทางชาติพันธุ์นั้นถูกข้ามและสลายลงไปอย่างไร
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ ที่มีความสัมพันธ์ของหลายกลุ่มชาติพันธุ์ เช่นในพื้ นที่
ตลาดและการท่องเที่ยว เช่นงานของทวิช จตุวรพฤกษ์ (2548) ที่ศึกษากลุ่มชาติ พันธุ์
ในบ้านน�้ำริน บ้านกึ๊ ดสามสิบ (ลี ซู) บ้านบ่อไคร้ และบ้านลุกข้าวหลาม (ลาหู่เฌเล)
ในเขตอ�ำเภอปางมะผ้า จั งหวัดแม่ ฮ่องสอน ซึ่งได้กลายเป็นพื้ นที่ท่องเที่ยว ส่งผลให้
กลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในพื้นที่แข่งขันกันน�ำเสนอจุดเด่นของตัวเองให้แตกต่างจาก
กลุ่มอื่น กระบวนการเปลี่ยนวัฒนธรรมเป็นสินค้าท�ำให้เส้นแบ่งพรมแดนชาติพันธุ์
พร่าเลือน ไม่ชัดเจน สินค้าหรือของที่ระลึกที่ขายให้กับนักท่องเที่ ยว นอกจากจะเป็น
ภาพแสดงแทนอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ เพื่อตอบสนองความต้องการของนักท่องเที่ยว
แล้ว ยังเป็นพื้ นที่ของการปะทะและผสมผสานระหว่างกลุ ่มชาติพันธุ์ด้วย การเปลี่ยน
ภาพแสดงแทนความเป็นของแท้และความแปลกให้กลายเป็ นสินค้านั้น สามารถท�ำได้
หลายวิธี เช่นการดึงความหมายหรือองค์ประกอบออกจากบริ บททางวัฒนธรรมเดิม
ไปใส่ในพื้นที่ใหม่ที่มีความหมายต่างจากเดิ ม การหยิบยืมความหมายทางวัฒนธรรม
ของกลุ่มอื่นมาเป็นของตัวเอง เป็นต้น
การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วในยุคโลกาภิวัฒน์ ที่ผู้คนมีการโยกย้าย
เข้าเมืองหรือข้ามชาติ ท� ำให้มีการปรับเปลี่ยนวิถีชีวิตและวัฒนธรรม โดยรับเอา
วัฒนธรรมใหม่ๆ ขณะเดียวกันก็อาจจะไม่ตัดความสัมพันธ์กับชุมชนเดิมเสียทีเดียว
และอาจจะยังคงการปฏิบัติวั ฒนธรรมดั้งเดิ มบางอย่าง การด�ำรงอัตลักษณ์ชาติพันธุ์