งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 137
ที่เน้นการศึกษาแต่ละเผ่าโดยไม่ได้สนใจความสัมพันธ์กับชาวเขากลุ ่มอื่นหรือกับ
กลุ่มอ�ำนาจอื่นๆ เท่าใดนัก เป็นการศึกษาที่พยายามจะเข้ าใจถึ งแก่นแท้ (essentials)
ของแต่ละเผ่า และก� ำหนดอั ตลักษณ์ ของแต่ละเผ่าจากลักษณะทางสังคมและ
วัฒนธรรมที่ดูแล้วแตกต่างจากกลุ่มอื่น กล่าวในด้านวิ ธีการศึกษาแล้ว ถือเป็นการ
ศึกษาโดย “คนนอก” ที่ก�ำหนด ด�ำเนินการและสรุ ปผลโดยคนนอกวัฒนธรรมที่อยู่
นอกชุมชน นอกจากนี้ ยังมีงานที่ เป็นงานวิจัยและพัฒนา (Research and Development)
ที่เน้นงานวิจัยแบบประยุกต์ เพื่อค้นหาแนวทางของการพัฒนาและติดตามผลของ
การพัฒนาในด้านต่างๆ ได้แก่ การเกษตรป่าไม้ สาธารณสุข การศึกษา เป็ นต้น แตก
ต่างจากงานศึกษาด้านชาติพันธุ์ในระยะสิบปีที่ผ่านมา ทั้งนี้ที่สามารถสรุปเนื้อหา
และวิธีวิทยาของการศึกษาและข้อสังเกตถึงลักษณะการท�ำวิจัยด้านชาติพันธุ์ ได้
หลายประการดังต่อไปนี้
ประการแรกในเรื่องประเด็นและหัวข้อศึกษานั้น พบว่ามีเหตุจูงใจให้ นักวิจัย
เลือกประเด็นอยู่ สามปัจจัย ปัจจัยแรกคือการเลื อกประเด็นที่เป็นที่สนใจของคนทั่วไป
เพราะเป็นสถานการณ์ปัญหาที่ด�ำรงอยู่ เช่น การเลือกศึ กษาปัญหาการช่วงชิง
ทรัพยากรระหว่างรัฐกับกลุ่มชาติ พันธุ์ บนพื้นที่สูง โดยมีขบวนการขององค์กร
พัฒนาเอกชนและชุ มชนที่รวมตัวกันเพื่อต่อสู้เรียกร้องให้ได้มาซึ่งสิทธิในการจัดการ
ทรัพยากร และมีกลยุ ทธในการต่อสู้ ช่วงชิงในรูปแบบต่างๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
ในการสร้างอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์เป็นกลยุทธในการตอบโต้วาทกรรมกระแสหลัก
ปัญหาการอพยพข้ามแดนของกลุ่มชาติพันธุ์ ในรูปของผู้ลี้ภัย แรงงานข้ามชาติ หรือ
ชุมชนพลัดถิ่น และปัญหาการอพยพเข้ามาในเมือง ประเด็นการท่องเที่ยวและ
ผลกระทบ ซึ่งเป็นปัญหาที่เด่นชัดในสิบปีที่ผ่านมา ส่งผลให้มีการศึกษาในประเด็น
เหล่านี้มากขึ้น
ปัจจัยที่ สอง เป็นหั วข้อที่มีผู้สนใจท�ำโดยเฉพาะ โดยไม่ขึ้นต่อปั ญหา
สถานการณ์เร่ งด่วน เช่น ประเด็นเพศสภาพในกลุ่ มชาติพันธุ์ ประเด็นด้านการ
วิเคราะห์ภาษาชาติพันธุ์ ประเด็นทางศิลปวัฒนธรรมและสถาปัตยกรรมชาติพันธุ์
เป็นต้น ส่วนปัจจัยที่สาม เป็นหัวข้อที่มีแหล่งทุนให้การสนับสนุน ซึ่งพบว่าในระยะ