งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 129
ชีวิตประจ�ำวันหรือใช้เรียกตัวเอง เช่น ค�ำว่ า “กะเหรี่ยง” หรือ “ยาง” ที่ ไม่ปรากฏอยู่
ในค�ำศัพท์ของคนที่ถูกเรียกว่า “กะเหรี่ยง” หรือ “ยาง” นอกจากนี้ในบรรดาการปฏิบัติ
ทางวัฒนธรรมหลายอย่างนั้น การปฏิบัติทางวัฒนธรรมบางอย่างอาจไม่ได้เป็ นสิ่งที่
กลุ่มเห็นว่ าเป็นสิ่ งที่ส�ำคัญที่บอกถึงความเป็นชาติ พันธุ์ เพราะแม้ ไม่มีการปฏิ บัติ
ทางวัฒนธรรมเหล่านั้นแล้ วอันเนื่องจากปัจจัยใดก็ตาม คนในกลุ่มอาจจะยังยืนยัน
ความเป็นชาติพันธุ์นั้นๆ
แนวคิดในเรื่องอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ที่ใช้ในระยะหลังจึงเป็นเรื่องของสิ่งก่ อสร้าง
ทางสังคม รวมถึงการใช้แนวคิ ดเรื่องวาทกรรมของ Foucault (1980) ซึ่งเกี่ยวพันกับ
ความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจ เป็นการสร้าง “วาทกรรม” ในเรื่ องที่เกี่ยวกับการสืบเชื้อสาย
และการเกาะเกี่ยวกั นด้วยวั ฒนธรรมร่วม ท�ำให้อั ตลักษณ์ทางชาติ พันธุ์ ได้
ถูกสร้างขึ้นและปรับเปลี่ยนตามความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจ เป็นสิ่งที่ถูกน�ำมาใช้เพื่อ
ตอบโต้ ต่อรองและยกระดับสถานภาพของกลุ่มของตนในท่ามกลางความสัมพันธ์
เชิงอ�ำนาจกับกลุ่มอื่น การศึกษาอั ตลักษณ์ ทางชาติพันธุ ์ในแนวทางนี้จึงให้
ความสนใจความสัมพันธ์เชิงอ�ำนาจที่ด�ำรงอยู่ และกระบวนการสร้างอัตลักษณ์
(identifififi fififififi fififfiication) มากกว่าอัตลักษณ์ (identities) ที่เป็นผลผลิตรูปธรรม เป็นการ
ศึกษาอัตลักษณ์ทางชาติ พันธุ์ในลักษณะที่เป็นกลยุทธ์ เช่นการสร้างวาทกรรมเรื่อง
“ไร่หมุนเวียน” ที่เป็นระบบการท�ำไร่ของกลุ่มกะเหรี่ยงที่สะท้อนให้เห็นภูมิปัญญา
ด้านการอนุ รักษ์ ทรัพยากรและสร้างความหลากหลายทางชีวภาพ เพื่อใช้ตอบโต้
วาทกรรมของรัฐเรื่อง “ไร่เลื่อนลอย” ที่ใช้กล่าวหาว่า “ชาวเขา” ท�ำลายป่า น�ำไปสู่
การสร้างอัตลักษณ์ของกลุ่มปกาเกอะญอในฐานะผู้ อนุรักษ์ป่า หรือตัวอย่างงาน
วิทยานิพนธ์ของวันดี สันติวุฒิเมธี (2545) ที่กล่าวถึงกระบวนการสร้างอัตลักษณ์
ชาติพันธุ์ของชาวไทใหญ่ในบริเวณชายแดนไทย-พม่า ท่ามกลางความสัมพันธ์กับ
กลุ่มชาติพันธุ์อื่นที่อยู่แวดล้อมรวมทั้งรัฐไทยกับรัฐพม่าในช่วงปี พ.ศ. 2501 จนถึง
พ.ศ. 2539 อัตลักษณ์ที่ ถูกผลิตขึ้นโดยกองก�ำลังกู้ชาติไทใหญ่ มีเนื้ อหาท้าทายกับ
อ�ำนาจรัฐพม่าโดยตรง อาทิ บทเพลงการเมืองที่มีเนื้อหาวิพากษ์วิจารณ์รัฐบาลพม่า
ต�ำราเรียนภาษาไทใหญ่ที่ห้ามสอนในเขตอ�ำนาจรัฐพม่า สัญลักษณ์รูปธงชาติเพื่อ