งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 125
ซับซ้อน ไม่ ได้เป็นไปในทิศทางเดียว ขณะที่ ปรับตัวเข้าสู่กระบวนการกลายเป็น
ไทย ก็ยังด�ำรงอัตลักษณ์ทางชาติ พันธุ์ของตนเอาไว้ อย่างหลากหลายลักษณะ
ขึ้นอยู่กับเงื่อนไขและสภาพการณ์ต่างๆ กัน งานของชูศักดิ์ (Chusak 2003) ก้าวไป
จากการศึกษาพื้นที่หมู่ บ้านเดียว แต่เป็ นพื้นที่ลุ่มน�้ำที่ประกอบไปด้วยกลุ่มชาติ พันธุ์
บนที่สูงซึ่งในพื้นที่ ศึกษาได้ แก่ กลุ่มขมุ และกลุ่มชาติพันธุ์ที่อยู่ในที่ราบได้ แก่
กลุ่มคนไทลื้อ ชูศักดิ์ชี้ให้เห็นว่าแต่ละกลุ่มมีวิธีการสร้างอัตลักษณ์เฉพาะที่อยู่ บน
พื้นฐานของกระบวนการทางประวัติศาสตร์ที่ต่างกัน และใช้โอกาสที่รัฐและเศรษฐกิจ
การท่องเที่ยวเปิดให้ เพื่อสร้างพื้นที่ ทางสังคมและสิทธิในการใช้ทรัพยากร ในเรื่อง
การท่องเที่ยวกับกลุ่มชาวเขา งานวิทยานิ พนธ์ของ McKerron (2003) ได้ก้าวไปอีกขั้น
จากงานศึกษาเดิมๆ ที่ดูผลกระทบของการท่องเที่ยวต่อสังคมและวัฒนธรรมของ
ชาวเขา ไปสู่การดูถึงการสร้างอัตลักษณ์ของทั้งสองฝ่ายคือฝ่ายชาวต่างประเทศที่
อยู่ในกลุ่มทัวร์ป่าหรือที่ McKerron เรียกว่า “neo-tribes” และฝ่ายคนกะเหรี่ยงที่อยู่
ในหมู่บ้านท่องเที่ ยวที่เรียกว่า “traditional tribes” โดยที่การสร้างอัตลักษณ์ดังกล่าว
แยกไม่ออกจากสถานการณ์และการปฏิสัมพั นธ์ที่ มีขึ้นของทั้งสองฝ่าย
การขยายเครื อข่ายทางสังคมภายในและระหว่างกลุ่ มชาติ พันธุ์ ก็เป็นอีก
ขบวนการเคลื่อนไหวที่เห็นได้ชัดในช่วงกว่าทศวรรษที่ผ่านมา งานศึกษาในเรื่องนี้
ที่น่าสนใจได้แก่ งานของ Badenoch (2008) ที่ศึกษาเครือข่ายการจัดการทรัพยากร
ของคนม้งในอ�ำเภอแม่แจ่ม ที่พบว่าเครือข่ายทางสังคมแบบดั้งเดิมที่อยู่บนพื้นฐาน
เครือญาติ และครอบครัวยังมีความส�ำคัญ ในขณะที่ความสัมพันธ์ในขอบเขต
หมู่บ้านซึ่งเมื่อก่อนมีความส�ำคัญน้อย ปัจจุบันเริ่มมีความส�ำคัญมากขึ้น เนื่องจาก
เป็นหน่วยพื้ นฐานของการพัฒนาของรัฐ งานศึกษาคนไทลื้อ คนมุสลิม ฯลฯ ที่ข้าม
ชายแดนระหว่างสองประเทศในเขตลุ่มน�้ำโขงที่ รวมในเล่มของ Evans, Hutton and
Eng eds. (2000) งานของ Janet Sturgeon (2000) ที่เปรียบเทียบกลุ่มชาติพั นธุ์อ่าข่า
ทางภาคเหนือของประเทศไทย กับคนกลุ ่มเดียวกันแต่อยู่บริเวณแคว้นสิบสองปั นนา
ตอนใต้ของจีน ในความสัมพันธ์กับรัฐและในด้ านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติ
งานของ คาราเต้ (2546) ที่เปรียบเทียบกลุ่มอ่าข่าในประเทศไทยและประเทศลาว