งานวิจัยวัฒนธรรมภาคเหนือ 117
ท�ำให้ชาวบ้ านสูญเสียความเป็นส่ วนตั ว แต่ ชาวบ้านเองก็มีกลยุ ทธที่หลีกเลี่ยง
ผลกระทบ โดย “ปฏิบัติการเงียบ” คือการมี ปฏิสั มพันธ์กั บนักท่ องเที่ยวหรือ
คนภายนอกที่มีอ�ำนาจกว่าอย่างจ�ำกัด หลีกเลี่ยงจากการตอบค�ำถามหรือหลบเลี่ยง
จากการถูกจ้องมอง แสดงตัวตนเป็นผู้ที่รักความสงบ สันโดษ หรือโดยการนินทา
องค์กรพัฒนาเอกชนที่ออกระเบียบให้ชาวบ้านท�ำแต่ตนเองกลับไม่ท�ำตามระเบียบ
การจัดพื้นที่แยกกันระหว่างนักท่องเที่ยวและเจ้าของบ้าน หรื อความพยายามใช้
ชีวิตประจ� ำวันให้เป็นปกติมากที่สุด
การออกไปท� ำงานในเมืองและต่ างประเทศมากขึ้ นของสมาชิกชุมชน
ชาติพันธุ ์ เป็นการเปลี่ยนแปลงที่ส�ำคัญอีกประการ ซึ่งส่งผลกระทบต่อทั้งชุมชน
และบุคคล โดยเฉพาะปั ญหาการค้าบริการทางเพศที่ศึกษาอย่างรายละเอียดใน
งานของชลดา มนตรีวัต (2544) ที่ศึ กษากรณีลูกสาวลาหู่ที่ถูกครอบครัวขายเป็น
สินค้า ข้อเด่นของงานชิ้นนี้คือการที่ชลดามีสถานภาพเป็น “คนใน” คือเป็นคนลาหู่
เอง ความเป็นหญิงลาหู่ท�ำให้ชลดาสามารถเชื่อมโยงเงื่อนไขทางวั ฒนธรรมของ
ชาวลาหู่ซึ่งหล่อหลอมให้เกิดการสร้างความเป็นหญิง-ชาย ชลดาเสนอว่าพื้นฐาน
วัฒนธรรมนี้มีส่วนส�ำคัญในการตัดสินใจของครอบครั วที่ขายลูกสาวให้แก่คนอื่น
ข้อเด่นอีกประการหนึ่งของการศึกษาคือวิธีการศึกษาที่ให้ลูกสาวลาหู่ที่ถูกขายเป็น
ผู้ร่วมวิจัยด้วยการเขียนบันทึกบอกเล่าเรื่ องราวความเจ็ บปวดของเธอ ตั้งแต่
ความยากล�ำบากของหญิงลาหู่ เมื่อครั้งอยู่ กับครอบครัวในชุมชนบนที่สูงที่มี
ความผันผวนจากการพัฒนาตามระบบเศรษฐกิจแบบเสรีทุนนิยม งานอธิบายถึง
ลูกสาวลาหู่ซึ่งเติบโตมากับระบบคุณค่าในวัฒนธรรมเดิมที่ ผู้หญิงถูกผูกติดไว้กับ
ภาระหน้าที่ต่อครอบครัวและชุมชน เธอจะได้รับการยอมรับว่า “มีคุณค่า” ก็ต่อเมื่อ
ปฏิบัติตามสิ่งที่คนอื่นคาดหวังให้ส�ำเร็ จลุล่วงไปได้ ในขณะเดียวกันการที่ชุมชน
ชาวลาหู่ก็เผชิญกับความทันสมัย การศึกษาสมัยใหม่ ความสามารถในการเข้าถึง
ทรัพยากรและโอกาสใหม่ๆ เปิดโอกาสให้สมาชิกในชุมชนโดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้หญิง
สามารถเข้าไปมี ส่วนแบ่งในพื้นที่ ทางสังคมมากขึ้น แต่โอกาสดั งกล่าวก็ไม่ได้มี
ให้สมาชิกทุ กคน ผู้ที่มีโอกาสอยู่แล้ วยิ่งเพิ่มโอกาสให้กับตัวเอง ขณะที่ กลุ่มที่ยัง
ด้อยโอกาส ก็ยังคงขาดโอกาสในการกระท�ำต่างๆ ในสังคมอยู่เช่นเดิม