งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 61
สังขจันทร์ (2546) เรื่อง การส�ำรวจสถานภาพองค์ความรู้เบื้องต้นจากงานวิจัยเกี่ยวกับ
วิถีชีวิตทางสังคมและวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ในภาคอีสาน พ.ศ.2500 – 2545 นั้น
เป็นอีกงานที่พยายามรวบรวมและน�ำเสนอเกี่ยวกับร่องรอยของการศึกษาชาติพันธุ์
อีสาน ซึ่งในงานได้น�ำเสนอว่า ก่อนพ.ศ.2500 มีงานเขียนเกี่ยวกับอีสานเริ่มขึ้นในสมัย
ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในรูปของพงศาวดาร นอกจากนั้น
ยังมีผู้รู้ได้รวบรวมเรื่องราวเกี่ยวกับกลุ ่มคนต่างๆ ส�ำหรับชาวต่างชาติในช่วงดังกล่าว
พบว่าเป็นการศึกษาเชิงชาติพันธุ์วรรณาอย่างกว้างๆ
ส�ำหรับช่วงพ.ศ.2500 - 2519 ได้น�ำเสนอว่าการศึกษาชาติพันธุ์อีสานจะโยง
กับเรื่องของการเมือง และเกี่ยวเนื่องกั บสงครามอินโดจีน และอีสานในขณะนั้นเริ่ม
มีการเคลื่อนไหวทางการเมือง รั ฐบาลไทยและรัฐบาลอเมริกันเริ่มหันมาสนใจอีสาน
มากขึ้น และสุ ดท้ายพ.ศ.2520 - 2545 ได้น�ำเสนอว่าอีสานได้ถูกศึกษามากขึ้นและ
ต่างไปจากอดีต โดยมีการศึกษากลุ่มชาติ พันธุ์ต่างๆ และเน้นการน�ำแนวคิด mod-
ernization มาวิเคราะห์เกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงจากระบบประเพณีไปสู่ระบบทัน
สมัยของกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ซึ่งวิธีการศึกษาก็ยังคงไม่หลากหลายนัก
ประเด็นที่ แตกต่างออกไปในงานศึกษาชิ้นนี้นอกจากการน�ำเสนอภาพการ
ศึกษาชาติพันธุ์ ในอีสานแล้ วนั้น งานศึกษายังได้ให้ข้อเสนอแนะเกี่ ยวกับส่ วนที่
ยังขาด ประเด็นที่ต้องการการต่อยอดการศึกษา คือ การศึกษาชาติพันธุ์ ในสังคมเมือง
การปรับตั ว การเปลี่ยนแปลง การเชื่อมโยงวั ฒนธรรมของชาติพันธุ์กับบริ บท
ทางสังคมและวัฒนธรรมที่เปลี่ยนแปลงไป การศึกษาการก้าวข้ามพรมแดนทาง
ชาติพันธุ์ต่างๆ มากขึ้น ซึ่ งงานชิ้นนี้ท�ำให้ทราบว่ าแนวทางการศึกษาชาติพันธุ์
อีสานยังต้องการวิธีการที่หลากหลายเพื่อท�ำความเข้าใจในความหลากหลายและ
วัฒนธรรมกลุ่มชาติพันธุ์มากขึ้ น
งานศึกษาชาติพันธุ์ในอีสานที่พยายามวิเคราะห์ให้เห็ นถึงการตอบโต้และ
ปรับตัวของกลุ่มชาติพันธุ์ ได้แก่ งานของสุริยา สมุทคุปติ์ และพัฒนา กิติอาษา
(2544) หลายงานของทั้งสองท่านพยายามชี้ให้เห็ นถึงรายละเอียดปลีกย่อยที่มา
ที่ไปของรากเหง้าทางชาติพันธุ์ หรือ ความเกี่ยวโยงของการเปลี่ยนแปลง การ