งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 289
ท้องถิ่นให้มีความรู้และความสามารถในการศึกษาวิจัยทางประติมานวิ ทยาได้มาก
ขึ้น ก็จะเป็นคุณูปการต่อการพัฒนาความรู้ เรื่องราวของท้องถิ่นที่มีหลักฐานทาง
โบราณคดีและหลักฐานทางประวัติศาสตร์ศิลปะที่มีอยู่เป็นจ�ำนวนมาก
หมอล�ำ ศิลปะการแสดงและดนตรีในภาคตะวันออกเฉียงเหนื อ ซึ่งนับเป็น
ศิลปวัฒนธรรมอันมี เอกลักษณ์และอั ตลักษณ์เฉพาะของท้องถิ่น มีทั้งที่เกิ ดขึ้น
ภายใต้บริบททางวัฒนธรรมของชุมชนท้องถิ่นและศิลปวัฒนธรรมที่มีการปรับปรุง
เปลี่ยนแปลงจากวัฒนธรรมภายนอกภูมิภาคกลายเป็นลักษณะเฉพาะของท้องถิ่น
ศิลปวัฒนธรรมการแสดงในวิถีชีวิตของชุมชนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จึงเป็นทั้ง
ดนตรี การแสดงในพิธีกรรม เครื่องมือสื่อสารและนันทนาการ ในทางมานุษยวิ ทยา
แนวคิดหลั กในการวิเคราะห์ดนตรีการแสดงที่ มีการศึ กษาอยู่โดยทั่วไปคือ ดนตรีและ
การแสดงในฐานะหน้าที่ของพิธีกรรม การศึกษาดนตรีในมุมมองของสัญลักษณ์สื่อ
ความหมาย ดนตรีการแสดงในฐานะของเครื่องมือนันทนาการทางสังคม
เอกลักษณ์ การแสดงที่โดดเด่นของศิลปวั ฒนธรรมการแสดงของภูมิภาค
ตะวันออกเฉี ยงเหนือคือ หมอล� ำ หมอล� ำมีต้นก�ำเนิดจากการใช้ภาษาที่มีค�ำ
สอดคล้องสละสลวย มาประกอบกับท่วงท�ำนองดนตรี ก�ำเนิดหมอล�ำอาจกล่าว
ได้ว่ามาจากบทร้องในพิธีกรรมและมาจากการเล่านิทานค�ำกลอน ซึ่ งเป็นนิทานค�ำ
กลอนจากใบลาน ประกอบกับเครื่องดนตรีคือ แคน จากนั้นการขับนิทานกับดนตรีจึง
ได้พัฒนาการมาเป็นการการล�ำ ในอีกทางหนึ่ งภาษาในการพรรณนาได้พัฒนาการ
มาเป็นกลอนยาว พัฒนาการมาเป็นล�ำล่องหรือล�ำทางยาวในระยะต่อมา
ล�ำฝีฟ้า คือการขับล�ำในพิธีกรรมการรักษาโรคภัยไข้เจ็บ โดยมีผู้ทรงหรือ
นางเทียมท�ำหน้าที่อัญเชิญผีฟ้าลงมาบ�ำบัดรักษา ในพิธีกรรมคือการอัญเชิญผี ฟ้า
ลงมารักษาด้วยการขับล�ำเป็นกลอนประกอบจังหวะดนตรีคือแคน การล�ำประเภทนี้
เป็นบทกลอนอัญเชิญผีฟ้าเป็นกลอนค�ำดั้งเดิมที่คนรุ่นหลังเข้าใจยาก
ช่วงก่อนปีพุทธศักราช 2500 หมอล� ำในอีสานมีอยู่เพียงสองประเภทหลัก
คือ หมอล�ำพื้นและหมอล�ำกลอน หมอล�ำพื้น เริ่มต้นจากการน�ำเอากลอนนิทาน