งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 283
มรกตและกฤตกร กล่อมจิต (2545) ศึกษาเกี่ยวกับหั ตถกรรมจักสานครุน้อย อ�ำเภอ
ขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ พบว่า ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับวัฒนธรรมในวิถีชีวิต
ของชาวบ้านสะอาง อ.ขุขันธ์ จ.ศรีสะเกษในอดีตนั้นใช้ภูมิปัญญาเพื่อช่วยเหลือตัวเอง
ผลิตปัจจัยการด�ำรงชีวิต ไม่ว่าจะเป็ นอาหารหรือเครื่องมือเครื่องใช้ต่างๆ เช่นครุตักน�้ำ
ไว้ใช้สอยในครัวเรือน โดยท�ำจากไม้สะแบงและต้นจิก ในปัจจุบันไม่นิยมใช้ครุไป
ตักน�้ำเนื่องจากมีครุสังกะสีที่คงทนกว่า ต่อมาจึงมีผู้ดัดแปลงการสานขนาดครุให้
มีขนาดเล็กลง เรียกว่าครุน้อย และจนเป็นที่ยอมรับกับคนทั่วไป
งานช่างและหัตถกรรมอื่นเช่นการศึกษาของ ศุภชั ย สิงห์ยะบุศย์ (2540)
ศึกษาเกี่ยวกับช่างสลักไม้บ้านาสะไมย์ จังหวัดยโสธร พบว่ามีช่างแกะสลักบาน
ประตู-หน้าต่างโบสถ์อยู่จ�ำนวนมาก และพบว่าการสลักไม้ของชายบ้านาสะไมย์
พัฒนามาจากการท� ำเกวียนเที ยมวัว เวลาต่อมาเมื่อเกวียนเทียมไม่ใช่พาหนะคู่ครัว
เรือนของผู้ คนอีกต่อไป แต่ยิ่งเพิ่มฝีมือให้กับช่างสลักไม้ ประมาณปีพ.ศ.2513 เริ่มมีผู้
หันมาสลักบานประตูหน้าต่างให้กับโบสถ์วัดประจ�ำหมู่บ้าน วิบูลย์ ลี้สุวรรณ (2541)
ศึกษาเกี่ยวกับเชี่ยนหมากไม้ของภาคอีสาน พบว่าเป็นภาชนะส�ำหรับใส่เครื่องกิน
หมากและอุปกรณ์การกินหมาก นอกจากนั้นยังเป็ นสิ่งแสดงฐานะของเจ้าของด้วย
มีลักษณะเป็นภาชนะคล้ายกระบะอาจจะกลมหรือสี่ เหลี่ยม อาจแบ่งเป็น 2 ประเภท
คือ เชี่ยนหมากของชนชั้นสูงที่ท�ำด้วยของมีค่า เช่น นาก เงิน ทอง และเชี่ยนหมาก
พื้นบ้านมักท�ำด้วยวัสดุที่หาได้ในท้องถิ่นเช่น ไม้ ไม้ไผ่ หวาย เป็นต้น ส่วนเชี่ยน
หมากอีสาน ชาวบ้านนิยมใช้กันมี 2 แบบ คือ ทรงสี่เหลี่ยม และทรงกระบะสี่เหลี่ ยม
เอวเชี่ยนคอดตีนเชี่ยนผายออก
ธนสิทธิ์ จันทะรี (2537) ศึกษาเกี่ยวกับรูปแบบผลิตภัณฑ์โลหะพื้นบ้ านในภาค
อีสาน กรณีศึกษาบ้านปะอาว อุบลราชธานี พบว่า รูปแบบเครื่องทองเหลือง บ้านปะอาว
เป็นเครื่องใช้ในวิถีชีวิตของคนอีสานในอดีต และยังคงใช้มาจนถึงปัจจุบัน รูปทรง
มีลักษณะสมมาตรโดยใช้ วิธีการผลิตด้วยกระบวนการกลึง มีรูปแบบต่างๆ คือ
ขันหมากหรือเชี่ยนหมาก ผอบ เป็นต้น ซึ่งลวดลายบนทองเหลืองเป็นลวดลายที่
เป็นมรดกตกทอดได้แรงบันดาลใจจากธรรมชาติแล้วน�ำมาประยุกต์ให้ เป็นลวดลาย