280 โสวัฒนธรรม
เรียนรู้มาจากบรรพบุรุษต่อเนื่องกันมา จนถื อว่า “การเลี้ยงไหม” เป็นกระบวนการ
ขัดเกลาทางสังคมที่มีต่อผู้หญิงที่ถ่ายทอดสืบเนื่องกันมา นับได้ว่าเป็นภูมิปัญญา
พื้นบ้านที่สูงส่งอีกอย่างหนึ่งของชาวอีสานในการที่จะพึ่ งตนเอง โดยไม่จ�ำเป็นต้อง
หลงใหลไปตามกระแสวัตถุนิยม ดังนั้นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน “ผ้ าไหม” จึงมี
บทบาทต่อวิถีชีวิตของผู้คนชาวอีสานในด้านต่างๆ คือ เพื่อสนองต่อความจ�ำเป็น
ขั้นพื้นฐานของการด�ำรงชีวิต วราพรรณ ชัยชนะศิ ริ (2540) ศึกษาวิวั ฒนาการการ
ทอผ้าขิด ลวดลาย ผ้าขิด และบทบาทผ้ าขิดในวิถีชีวิ ตของชาวบ้าน พบว่าวิธี
การปลูกฝ้าย การทอผ้าขิด และรุปแบบของลวดลายขิ ดได้รับการถ่ ายทอดมา
จากบรรพบุรุษที่นิยมท�ำใช้ในครั วเรือน ต่อมาเมื่อการคมนาคมสะดวกเริ่มน� ำมา
เป็นสินค้า และเมื่อตลาดมีความต้องการชาวบ้ านจึงเพิ่มปริ มาณการผลิตและ
เปลี่ยนแปลงวิ ธีการท�ำผ้าขิดแบบสมัยใหม่ คือ ใช้สีเคมีและใช้เส้นใยสั งเคราะห์
แทนฝ้าย แต่ยังพบว่ามีการหันมาใช้สีธรรมชาติ แบบเดิมเมื่อตลาดต้องการ
ภูมิ ภาคตะวั นออกเฉียงเหนื อมีความหลากหลายด้ านงานช่างฝี มือ
หัตถกรรม (โครงการต�ำราคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ : (2543) งานช่าง
ของอีสานประกอบด้วยงานจั กสานและงานไม้ไผ่ การถักทอย้อม การปั้นดินเผา
งานประดิษฐ์ใบตองและงานใบ งานจักสานและงานไม้ไผ่จะน�ำเนื้อไม้ไผ่หรือไม้ที่
คล้ายไม้ไผ่ มาท�ำเป็นตอก แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ ตอกยั้งและตอกสาน มี
ลวดลายต่างๆ กัน เช่น ลายขัด ลายสอง ลายสองขัดบี ลายสาม ลายสี่ ลายตา
มะกอก ลายไขว้ ฯลฯ ซึ่งเครื่องจักสานแต่ละประเภท จะมี ความเชื่อที่แตกต่างออก
ไป ส่วนเครื่ องไม้ไผ่สามารถจ�ำแนกประเภทเครื่องไม้ออกเป็น เครื่องใช้ภายในบ้าน
เครื่องมือจับสัตว์ สร้างบ้านเรือน เครื่องมือเพาะปลูก สร้างเครื่องสันทนาการ ท�ำ
เป็นเครื่องถักทอ การทอจะมีการทอผ้ าไหม โดยไหมที่มีคุณภาพดี เริ่มตั้ งแต่การ
ปลูกหม่อน การเลี้ยงไหม การสาวไหม การฟอกไหม และมีการทอผ้าฝ้าย ผ้าขิด
อี สาน การขิด หมายถึง การงัดซ้อนขึ้ น การทอผ้าขิดเป็นกระบวนการที่ยุ่งยากกว่า
การทอผ้าธรรมดา เพ็ ญประภา วงศ์เกษมศักดิ์ (2542) ศึกษากระบวนการประกอบ
อาชีพสานกระติบข้าวที่มีผลต่อเศรษฐกิจและสังคมของชาวบ้านโนนมะเยา พบว่า