272 โสวัฒนธรรม
จากการที่สถาปัตยกรรม เฮือนหรือเรือน ที่ ก�ำลังจะค่อยเลือนหายไป ช�ำนาญ
บุญญาพุทธิพงศ์ (2546) ศึกษาเกี่ยวกับเฮือนอี สานและวิถีชาวบ้ านที่เลือนหาย
พบว่า มีเฮือนอีสานสี่ ห้าหลังริมทางหลวงอุบลราชธานี-พิบูลมั งสาหาร ซึ่งเป็นถนน
สายส�ำคัญเป็นปั จจัยที่น�ำความเจริญทางวัตถุท�ำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรูปแบบ
ทางสถาปัตยกรรมชนบทแถบนี้ แต่เฮือนเหล่านี้ อาจะไม่สามารรถเป็นตัวแทน
สถาปัตยกรรมในท้องถิ่นอี สานได้ทั้งหมดแต่สามารถสูดดมกลิ่นไอของรูปแบบ
สถาปัตยกรรมเดิมๆ จากภูมิปัญญาชาวบ้านจริงๆ ได้เป็นอย่างดี สามารถสื่อถึง
ความเป็ นอยู่แบบเดิมๆ ส่วนใต้ถุนมักจะท�ำกิจกรรมในช่วงกลางวัน บางส่ วนถูกแบ่ง
ไว้เลี้ ยงสัตว์ เฮือนอีสานในอดีตไม่มีห้องน�้ำในตัวในระยะหลังแสดงถึงการผสมผสาน
ของความเก่าและใหม่ คือส่วนอาบน�้ำที่เปิดโล่งดูข้างๆ น�้ำบ่อและบ่อน�้ำบาดาลและ
มีท่อประปาใช้ภาพสะท้อนความแตกต่างของยุคสมัย
อีกด้ านหนึ่งการศึกษาสถาปั ตยกรรมที่เป็นศาสนคารก็ได้รับความสนใจ
ศึกษาดังปรากฏจากการศึกษาหลายชิ้ น นับตั้งแต่งานของพันค�ำทอง สุวรรณธาดา
(2545) ศึกษาการเปลี่ ยนแปลงขนบประเพณีในการสร้างพระธาตุ ด้านรูปแบบ ด้าน
วิธีการก่อสร้างหน้าที่และประโยชน์ คติความเชื่อและปัจจัยที่เกี่ยวข้องที่มีผลกระ
ทบต่อขนบประเพณี ในการสร้างพระมหาธาตุแก่นนครวัดหนองแวงพระอารามหลวง
ต.ในเมือง อ.เมือง จ.ขอนแก่น พบว่าได้มีการสร้างเป็นพระธาตุรูปแบบเปิด มีการ
ใช้เครื่ องมือที่ ทันสมัยใช้วัสดุที่คงทนผสมผสานเทคโนโลยีภายในพระธาตุเป็นที่โล่ง
กว้างสามารถประกอบกิจกรรมคณะสงฆ์และปฏิบัติศาสนากิจของพุ ทธศาสนิกชน
ได้ และได้ออกแบบสูงเก้าชั้นในแต่ละห้องมีภาพเขียน แกะสลักไม้เป็นระวัติเมือง
ขอนแก่นเป็นต้น ด้านคติความเชื่อมีการเปลี่ยนแปลงคือมีการสร้างจุลธาตุเพื่อบรรจุ
อั ฐิพุทธศาสนิกชน ปัจจัยที่ท�ำให้เกิดการเปลี่ยนแปลง
ศุภชัย สิงห์ยะบุศย์ (2544) ศึกษาภูมิปัญญาของกลุ่มช่างที่ปรากฏในพุทธ
อุโบสถและพุทธประติมากรรมในเขตภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนกลาง ซึ่งก็คือ
เขตจังหวัดร้อยเอ็ด กาฬสินธุ์ และมหาสารคาม เป็นภูมิปัญญาของกลุ่มช่างผู้สร้าง
พระอุโบสถ และสร้างพุทธประติมากรรมประดับตกแต่งอุโบสถ ตามบริเวณหน้าบัน