งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 271
เจริญ ตันมหาพราน (2536) ศึกษาลักษณะเรือนอีสานโดยทั่วไปมี 3 ลักษณะ
คือ 1.เฮือนใหญ่หรือเรือนเกย 2.เฮือนโข่ง ซึ่งมีโครงสร้างแยกออกจากเฮือนใหญ่
3.เฮือนแฝด มีโครงสร้ างทั้งขื่อและคานจะฝากกับเฮือนใหญ่ และระดับพื้นจะเท่ากัน
เฮือนทั้ ง 3 อาจมีส่วนประกอบเพื่ อเพิ่มเนื้อที่ใช้สอยต่างๆ ได้ ดังนี้ ชานแดด เป็นชาน
โล่งที่ยื่นออกมาและลดระดับลงจากตัวเรือน ใช้นั่งพักผ่อนและรับประทานอาหาร
เฮือนไฟ (ครัว) ฮ้างน�้ำ (ร้านน�้ำ) ลักษณะเป็นเพิง มีร้างวางแอ่งน�้ำดินเผาไว้ ดื่ม เล้าข้าว
(ยุ้งเล้า) จะมีพื้นเล้าสูงพอดีกับการเทียมเกวียน เพื่อขนข้าวเข้ายุ้ง ลักษณะเด่นของ
เรือนอี สานอยู่ที่จั่ว นอกจากนี้ยังมีกรอบปั้นลมประกอบหลังคาเรือนทั้งสองด้ าน
เช่นเดียวกับ จันทนีย์ วงศ์ค�ำ(2545) ศึกษาวั ฒนธรรมกับการเปลี่ยนแปลงของเรือน
อีสาน พบว่า เรือนพื้นถิ่นของแต่ละกลุ่มต่างๆ ในภาคอีสานล้วนมีความคล้ายคลึงกัน
และมีความคล้ายกันเรื อนพื้นถิ่นในลาวด้วยทั้งในรูปแบบและผังเรือน
เนื่องมาจากความเป็ นกลุ่มชนที่ มีการจดจ�ำรูปแบบทางสถาปัตยกรรมมา
ตั้งแต่ครั้งอดีตและสืบทอดต่อกันมาเรื่อยๆ โดยมีการเปลี่ยนแปลงบางอย่างให้เข้ากับ
สภาพแวดล้อมและทรัพยากรที่ หาได้ในท้องถิ่นรวมไปถึงผสมผสานรูปแบบเดิม
วิชิต คลังบุญครองและไพโรจน์ เพชรสังหาร (2537) ศึกษาเกี่ยวกับเฮือน
(เรือน) ในภาคอีสาน พบว่า เฮือน (เรือน) ในภาคอี สาน หมายถึง ที่พัก ที่อาศัย
ที่มีการยกเสาสูงใต้ถุนโล่ง (มีใต้ล่าง) การแบ่งประโยชน์การใช้ที่ดินในภาคอีสาน
แบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ 1) บริเวณชุมชนหมู่บ้าน เป็นการใช้ที่ดินที่ตั้ง
ชุมชนและอยู่กันเป็นกลุ่มโดยเลือกท�ำเลเป็นที่ตั้งเนินสูง น�้ำท่วมไม่ถึงสามารถปลูก
พืชยืนต้นได้ 2) บริเวณการเกษตร ส่วนมากจะเป็นนา ไร่ สวนตามแต่ภูมิประเทศ
จะอยู่โดยรอบหมู่บ้าน ส่วนด้านสังคมครอบครัวและเฮือนอีสาน ซึ่งการปลูกเรือน
ของชาวอีสานจะดูฤกษ์ดูยามท�ำพิธีการปลูกเรือนและช่วยกันปลูกโดยขอความ
ช่วยเหลือซึ่งกันและกันโดยชาวบ้านจะช่วยกันเข้าไปในดง (ป่า) เพื่อเลือกไม้แก่ อ่อน
ชนิดให้เหมาะสมกับลักษณะการใช้ สังคมในครัวเรือนแต่ละครัวเรือนจะปลูกเรือน
ให้มีเนื้ อที่ใช้สอยขนาดพอเหมาะ