258 โสวัฒนธรรม
อัตชีวประวัติและผลงานศิลปินหมอล�ำ ได้มีการวิจัยเพื่อศึกษาศิลปินหมอล�ำ
ต้นแบบที่ส�ำคัญในกลุ่มที่เป็นศิลปินแห่งชาติ เช่น บัณฑิตวงศ์ ทองกลม (2539)
ศึกษาชีวิตและผลงานของนายทองมาก จันทะลือ โดยศึกษาจากชีวิตและผลงาน
ด้านกลอนล�ำ พบว่านายทองมาก เติบโตในชนบทด้วยความยากจนและค่านิยม
ท�ำให้สนใจอาชีพหมอล�ำกลอน เริ่มเรียนหมอล�ำจากวัดและจากอาจารย์หลายท่ าน
จนมีความรู้ขั้นล�ำแตกฉาน มีพรสวรรค์ทางการแสดง เสียงมีเสน่ห์ ไหวพริบดี จึง
มีชื่อเสียงอย่างรวดเร็ วมีบทบาทในฐานะศิลปิน ล�ำเพื่อให้ความรู้ความบันเทิง รู้จั ก
ใช้กลอนล�ำให้เหมาะสม ฐานะสื่ อมวลชนเป็นนักจัดรายการวิทยุ รายการเพลง
พื้นเมืองอีสาน มีลี ลาการพูดเป็นเอกลักษณ์คือการใช้ภาษาถิ่นอีสาน ฐานะนัก
การเมือง เป็นสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร จัดตั้งสมาพันธ์หมอล�ำแห่งประเทศไทย
ฐานะนักสังคมสงเคราะห์ได้อุทิศตนเพื่อสังคม จัดสร้างบ้านพักญาติผู้ป่ วย ช่วย
เหลือหน่วยงานราชการ เอกชนในการเผยแพร่ความรู้ แก้ไขปัญหาสาธารณสุข
ประชาธิปไตย ยาเสพติด
วิทยานิ พนธ์ระดับมหาบัณฑิต โอสถ บุตรมารศรี (2538) ศึกษาภาพสะท้ อน
ของสังคมอีสานจากกลอนล� ำของหมอล�ำแคน ดาเหลา โดยศึกษาวิเคราะห์กลอนล�ำ
ที่สะท้อนภาพของสั งคมอีสานด้านต่ างๆ คือ ด้ านการเมืองการปกครองสะท้ อน
ความจงรักภักดี ด้านเศรษฐกิจสะท้อนให้เห็นการถูกกดขี่จากพ่อค้าคนกลาง ปัญหา
สภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ปัญหาการเดินทางไปท�ำงานต่างประเทศ ด้านศาสนา
ความเชื่อสะท้อนให้เห็นการยึดมั่นในค�ำสอนของศาสนา กล่าวถึงวัดและพระสงฆ์
ด้านความเชื่ อสะท้อนให้เห็ นเรื่องกรรมดี กรรมชั่ว ความฝัน ด้านการศึกษาสะท้อน
ให้เห็นการสอนพ่อแม่ให้เอาใจใส่ลูก การประพฤติ ตนของวัยรุ่นและผู้หญิง ด้าน
ขนบธรรมเนียมประเพณีสะท้อนให้เห็นการปฏิบัติตามฮีตคองของอีสาน ด้านการ
ด�ำเนินชีวิตสะท้อนเกี่ยวกับปัจจัยสี่ อาหารที่อยู่อาศัย เครื่องนุ่งห่ม ยารักษาโรค
และภาพสะท้อนอื่ นๆ ได้แก่ อาชีพท�ำนา ท�ำสวน รับราชการ และสภาพความ
เป็นอยู่ของคนอีสาน เห็นได้ว่ากลอนล�ำของหมอล�ำเคน ดาเหลา