งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 257
ส่วนใหญ่มักจะเป็นในลักษณะการขับร้องหรื อศิลปะการใช้เสียงประกอบการแสดง
ดังเช่นการแสดงหมอล� ำประเภทต่างๆ เช่น หมอล�ำหมู่ หมอล�ำเพลิน เป็นต้น ซึ่ง
นอกจากที่กล่าวมาแล้วนี้ยังมีการแสดงอี กประเภทหนึ่งที่เรียกว่า การฟ้อน ซึ่งการ
ฟ้อนของชาวอีสานนั้น เป็นการคิดประดิษฐ์ขึ้นจากท่าทางลีลาต่างๆ ซึ่ งมาจากท่า
ที่มีมาแต่ดั้ งเดิม หรือเลียนแบบจากอากัปกิ ริยาของร่างกายต่างๆ ตามธรรมชาติที่
มีอยู่ทั้งจากคน สัตว์ หรือจากจินตนาการ โดยพยายามคิดดั ดแปลงให้มีลีลาอ่อน
ช้อยสวยงาม เช่น ท่ายูงล�ำแพน ท่าสาวปะแป้ง ท่าล�ำเพลิน ท่าหงส์บินเวิน เป็ นอาทิ
การน�ำอาการของสิ่งต่างๆ ดังกล่าวนี้มาประยุกต์ใช้ ชาวอีสานเรียกว่า การ
ฟ้อน ซึ่งการฟ้อนนั้ นในอดีตดั้งเดิมนั้นจะเป็ นการน�ำไปประกอบการเซิ้งต่างๆ โดยจะ
มีบทขับเรียกว่า กาพย์เซิ้ง เช่น เซิ้งบั้งไฟ เซิ้งนางแมว เซิ้งนางด้ง เป็นต้น ครั้นต่อมา
จึงได้มีการน� ำเอาดนตรีเข้ าไปประกอบในการฟ้อนด้วย และได้มีการประดิ ษฐ์
ท่าฟ้อนจากท่าพื้นบ้ านให้สวยงามมากขึ้น ทั้งนี้เพื่อให้สอดคล้องในท่วงท�ำนองและ
จังหวะของดนตรีที่น�ำมาประกอบ ซึ่งปัจจุบันจะเห็นว่าการฟ้อนประกอบดนตรีของ
อีสานมีอยู่หลายชุด เช่น ฟ้อนแพรวา ฟ้อนภูไท 3 เผ่า ฟ้อนบายศรี เป็นต้น
ส�ำหรับดนตรีพื้นบ้านอีสานนั้นส่ วนใหญ่เกิ ดจากประสบการณ์ในกิจวัตร
ความเป็นอยู่ในวิถีชีวิตประจ�ำวัน อันเกิดจากการประกอบอาชีพประจ�ำฤดูกาล
ต่างๆ เช่น การจับสัตว์น�้ำ สัตว์บก การท�ำไร่ไถนา หรื อสัมพันธ์เกี่ยวข้องกับประเพณี
พิธีกรรมและความเชื่อ ตลอดจนสะท้อนให้เห็นถึงความสนุกสนานเพลิดเพลินอันเกิด
จากอุปนิสัยใจคอท่ามกลางวิถีชีวิตของสังคมอีสาน ทั้งนี้ในส่วนของลักษณะของ
ดนตรีพื้นบ้านอีสานจะมีความแตกต่างกันไปตามกลุ่มวัฒนธรรมของท้องถิ่นนั้นๆ
กล่าวคือ กลุ่มวั ฒนธรรมไทย - ลาว (อีสานเหนือ) และกลุ่มวัฒนธรรมไทย - เขมร
(อีสานใต้) ซึ่งจะมีความแตกต่างทางด้านสุ้มเสียง ส�ำเนียงดนตรีตลอดจนรูปแบบ
ซึ่งจะมีความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะแตกต่างกันไป เช่น ท�ำนอง ทางอีสานเหนือจะ
เรียกว่า ลายเพลง ส่วนทางอีสานใต้จะเรี ยกว่า บอดเพลง เป็นต้น