งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 253
คติความเชื่อเกี่ยวกับใบเสมาเมืองฟ้าแดดสงยาง ต�ำบลหนองแปน อ�ำเภอกมลาไสย
จังหวัดกาฬสินธุ์ พบว่าใบเสมาที่น�ำมาศึกษาจ�ำนวน 165 แผ่น มีลักษณะแตกต่าง
กันหกรูปแบบ คือ แบบแผ่นกิ นหน้าเรียบสม�่ำเสมอ แบบสลักเป็นสันนูนตรงกลาง
แผ่น แบบสลักเป็นรูปสถูปเจดีย์ตรงกลางแผ่น แบบแท่งหินทรงสี่เหลี่ยมด้านเท่า
แบบแท่งหินแปดเหลี่ยม และแบบแผ่นหินสลักเป็นภาพเล่ าเรื่องนูนต�่ ำ ส่วนคติความ
เชื่อพบว่าใบเสมาดังกล่าวสร้างขึ้นเพื่อใช้ก�ำหนดเขตท�ำสังฆกรรมตามความเชื่อทาง
พุทธศาสนา และสร้างเพื่อถวายเป็นการกุศล ซึ่งต่อมาชาวบ้านเชื่อว่าเป็นวัตถุที่มี
ความศักดิ์สิทธิ์ จึงมีการน�ำใบเสมาบางแผ่นไปใช้ตามสถานที่ต่างๆ เพื่อบูชาและ
ประกอบพิธีกรรมตามประเพณีของชาวบ้าน
เช่ นเดียวกับการตีความทางศิลปะและประติมานวิทยาของอรุณศักดิ์ กิ่งมณี
(2546) เกี่ยวกับใบเสมาบ้านหนองห้าง อ�ำเภอกุ ฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ์
พบว่า ใบเสมา แผ่นนี้สลักจากหินทรายสีขาวอมเหลืองมีขนาดสูง 162 เซนติเมตร
กว้าง 58 เซนติเมตร และหนา 20 เซนติเมตร ลักษณะเป็นทรงโค้งแบบกลีบบัว
ด้านหน้าสลักเป็นภาพคนอยู่ทางด้านบน เยื้ องมาทางขวาเป็นภาพบุรุษยื นตรงบน
แท่น นอกจากนี้ยังมีบุคคลอยู่ด้านล่างเยื้องมาทางซ้ าย จากภาพเมื่อตรวจสอบ
แล้วพบว่าน่าจะเป็นภาพเล่าเรื่องมหานารทกัสสปชาดก อั นเป็นล�ำดับที่ 544 ผาสุข
อินทราวุธและคณะ (2544) ขุดค้นเมืองโบราณฟ้าแดดสงยางซึ่งตั้งอยู่อ�ำเภอกมลาไสย
จังหวัดกาฬสินธุ์ พบว่า ในอดี ตมีการปลงศพโดยการฝังยาว ต่อมาเริ่มมีพัฒนาการ
ทางเทคโนโลยีสูงขึ้นรู้จักผลิตภาชนะดินเผาจากเตาเผาประเภทที่ระบายความร้อน
ในแนวระนาบ ถลุงเหล็กน�ำมาท�ำเป็นเครื่องมือเครื่องใช้ นิยมปลงศพโดยการฝังใน
ไห และพัฒนาการเจริญรุ่งเรืองทางพุทธศาสนา และหันมาเปลี่ยนคตินิ ยมเกี่ยวกับ
การปลงศพคือการเผาแล้วเก็บในอัฐิใส่โกศดินฝังไว้ใต้ศาสนสถาน ตามล�ำดับ ที่
เมืองฟ้าแดดสูงยาง มีการศึกษาทางประติมานวิทยาโดยอรุณศั กดิ์ กิ่งมณี (2540)
ใบเสมา ซึ่งสลักภาพ “ภูริทัตชาดก” ที่จังหวัดกาฬสินธุ์ พบว่า ใบเสมาสลักภาพ
ซึ่งค้นพบจากเมืองฟ้าแดดสงยางนี้สันนิษฐานว่า คงเป็นภาพสลัก ซึ่งสลักภาพใน
มหานิบาตชาดกเกี่ ยวกับพระภูริทัต(ภูริทัตชาดก) อันถือเป็น 1 ใน 10 พระชาติ ที่