งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 223
อะไรจากรัฐได้ และขณะนี้ชาวบ้านในชนบทส่ วนใหญ่ หันมาผลิตเพื่อครอบครัว
ชาวบ้านที่ท�ำกลุ่มออมทรัพย์ สร้ างเครือข่ายเพื่อบริหารจัดการทรัพยากรของตน เริ่ม
มองเห็นว่า หากชาวบ้านซึ่ งเป็นคนส่วนใหญ่สามารถรวมตัวกันได้ การเปลี่ยนแปลง
ย่อมเกิดขึ้นได้เช่นกัน ดังนั้นรากฐานส�ำคัญของการรวมตัวกันเพื่อแก้ปัญหาและน�ำ
ไปสู่การพัฒนา คือ วัฒนธรรมพื้นบ้านนั่นเอง
การน�ำเอาวัฒนธรรมมาเป็นเครื่องมือในการพัฒนาประเทศในปัจจุบันยัง
มีน้อยมาก เพราะกระแสหลั กของประเทศมักเน้นกระแสพัฒนาเศรษฐกิจแบบ
ทุนนิยม วัฒนธรรมจึงถูกมองเป็นเพียงเงื่อนไขหรือปัจจัยหนึ่งของการผลิตเท่านั้น
กระบวนทรรศน์ใหม่จึงมีฐานอยู่ที่แนวคิ ดแบบวิทยาศาสตร์เป็ นแนวคิดหลักที่ผู้มี
อ�ำนาจและผู้บริหารประเทศใช้เป็นบรรทัดฐานในการพัฒนา ดังนั้นวิทยาศาสตร์
จึงครอบง�ำวัฒนธรรมพื้นบ้าน ซึ่งเป็นรากฐานของกระบวนทรรศน์แบบดั้งเดิมของ
สังคมไทย วัฒนธรรมจึ งถูกใช้เป็นเครื่องมื อเป้าหมายเพื่อประโยชน์แก่คนเพียง
กลุ่มน้อย ไม่ได้ถึงประชาชนส่วนใหญ่ผู้เป็นเจ้าของ หรือมีสิทธิโดยตรง วั ฒนธรรม
พื้นบ้ านที่สังคมสมั ยใหม่นี้สนใจ จึงต้องเป็นวัฒนธรรมที่มี “สี สัน” “มีความแปลก”
“สวยงาม” และ “พิสดาร” เท่านั้นที่ “ขายได้”
น่าเสียดายอย่างยิ่งที่วัฒนธรรมพื้นบ้านมีความหมายแต่เพียงแค่นี้ เพราะ
ที่จริงแล้วทรัพยากรที่ส�ำคัญที่สุดในการพัฒนาประเทศคือวัฒนธรรมพื้นบ้านนี้เอง
หมู่บ้านไม่ได้มีแต่เพียงที่ ดิน ทุ ่งนาป่าไม้ หรื อแรงงาน แต่มีมรดกทางวัฒนธรรม
อันล�้ำค่า และมีค่ามากกว่าการน�ำไป “ขาย” เพราะนี่คือรากฐานการพัฒนาประเทศ
ที่แท้จริง หากรากฐานนี้ไม่ มั่นคง ยังล�ำบากยากเข็ญ ไม่ได้รับการส่งเสริ มสนับสนุน
ให้พึ่งตนเองได้ ถูกเอารัดเอาเปรียบ ถูก ใช้ โดยคนบางกลุ่มที่มี โอกาสและอ�ำนาจ
มากกว่า การพัฒนาประเทศก็ ไม่มั่นคง
หากการด�ำเนินงานด้านวัฒนธรรมพื้นบ้านมี เป้าหมายเพื่อการเพิ่มคุณภาพ
ชีวิ ตชาวบ้านอย่างแท้จริงแล้ว วิธีการด�ำเนินงานต้องปรับเปลี่ยนจากการบริหาร
จัดการเองในทุกเรื่องทุกอย่างทุกขั้นตอน มาสู่การกระจายบทบาทหน้าที่ไปสู่
ประชาชน ชาวบ้าน ภาคเอกชน หน่วยงานราชการและข้าราชการที่เกี่ ยวข้องต้อง