งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 227
1. ควรนิยามความหมายของวัฒนธรรมที่สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริง
กล่าวคือ ผู้วิจัยควรปรับกระบวนทัศน์ของประชาชนโดยทั่วไปให้เกิ ดความเข้าใจ
ความหมายของของวัฒนธรรมเสียใหม่ว่า วัฒนธรรมไม่ได้หมายถึงเพี ยงการแสดง
การละเล่น การร้องร�ำท�ำเพลง ศิลปวั ตถุและพิธีการต่างๆ ในวันส�ำคัญของชาติ
เท่านั้น หากมองกรอบของวัฒนธรรมอยู่ในวงแคบเช่นนี้ จะท�ำให้มองไม่เห็ นแนวทาง
ที่จะท�ำให้วัฒนธรรมมีพลังเพื่อน� ำไปสู่การพัฒนาชุมชนหรือสังคมได้
2. การวิเคราะห์หรือการตีโจทย์ของวัฒนธรรม ในการที่จะน�ำเอาวัฒนธรรม
ไปเป็นเครื่องมือในการพัฒนานั้น ผู้วิ จัยจะต้องวิเคราะห์หรือตีโจทย์ความหมายของ
วัฒนธรรมให้เข้ าใจอย่างถ่องแท้เสี ยก่อนเพราะความเข้าใจเป็นพลังหรืออ�ำนาจ
อันยิ่งใหญ่ที่ก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลง การที่มนุ ษย์สามารถด� ำรงอยู่ได้มาจนถึง
ปัจจุบันนี้แสดงว่ าจะต้องมีปัญญาที่เรี ยกว่าปัญญาของชุมชนหรือปัญญาสังคม
ถ้าไม่มีปัญญาคงจะด�ำรงอยู่ไม่ได้นาน การปฏิบัติหรือพฤติกรรมของชุมชนหรือ
วิถีชุมชนก็คือวั ฒนธรรม ซึ่งสะท้ อนถึงภูมิ ปัญญาของชุมชนหรือสังคมที่มาจาก
ประสบการณ์จริงที่กลั่นกรอง ลองใช้ และถ่ายทอดด้วยการปฏิบัติสื บต่อกันมา
ดังนั้นวัฒนธรรมก็คือภูมิปัญญาดั้งเดิมนั่ นเอง
3. ผลงานวิจัยยังไม่ชี้ให้เห็นว่า ในท้องถิ่นหรือภาคเดียวกันอาจมีวั ฒนธรรมที่
แตกต่างกัน ตามวิถีของแต่ละกลุ่มชาติพันธุ์ ความแตกต่างนั้นไม่ใช่ประเด็นที่น�ำไป
สู่ความแตกแยกในสังคม หากแต่ความแตกต่างนั้นเป็นความงดงามตามธรรมชาติ
บนความหลากหลายทางวัฒนธรรม ถ้าประชาชนในท้องถิ่นหรือประเทศชาติมี
ความเข้าใจจะท�ำให้สมาชิกชุมชนอยู่ร่วมกันได้อย่างปรกติสุขบนพื้นฐานของความ
แตกต่างที่มีเอกภาพ
4. ไม่ปรากฏผลงานวิ จัยชิ้นใดที่ชี้ให้เห็ นว่าวัฒนธรรมเป็นภูมิปัญญาที่ผูกติด
กับแผ่นดิ น หากมีการอธิบายให้เห็นว่าวัฒนธรรมคื อภูมิปัญญาซึ่งแปลว่าปัญญาที่
ผูกติดอยู่ กับแผ่นดินหรือท้องถิ่นแล้ ว ประชาชนจะเกิดความภาคภูมิใจเกิ ดความรัก
หวงแหนและสืบสานมรดกทางวั ฒนธรรมอันดีงามของท้องถิ่นให้ยืนยาวสื บต่อไป