งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 201
ขาย รับจ้าง ถีบสามล้อ ด้านเศรษฐกิจ ก่อนหน้าภาวะวิกฤติเศรษฐกิจผู้ย้ายถิ่ นใน
ระยะเวลาสั้นๆ โดยเกิดจากความแห้งแล้งจนไม่สามารถประกอบอาชีพได้ จากผล
งานวิจัย 17 เรื่องนั้นสามารถสรุปภาพโดยรวมได้ว่า สภาพเศรษฐกิจของครอบชาว
อีสานที่ยากจนนั้นมีอาชีพหลัก 2 อาชีพคือ อาชีพเกษตรกรรมและอาชีพรับจ้าง ส่ วน
สาเหตุที่ท�ำให้ฐานะทางเศรษฐกิจอยู่ในเกณฑ์ที่ต�่ำนั้นมีสาเหตุหลายประการ อาทิ
เช่น พื้นฐานครอบครัวมีฐานะยากจน การศึกษาต�่ำ ขาดการวางแผนชีวิตที่ดี มีที่ดิน
ท�ำกินน้อยหรือไม่มีที่ดินท�ำกิน จึงก่อให้เกิดภาวะหนี้สินซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นหนี้สิน
นอกระบบ จากปัญหาความยากจนดังกล่าวรัฐพยายามที่จะแก้ปัญหาความยากจน
ให้ลดลงจึงมีการจัดตั้งหน่วยงานต่างๆ ขึ้ นมาเพื่อให้ความช่วยเหลือ เช่นการจัดตั้ง
กองทุนหมู่บ้านละล้าน โครงการ SME การส่งเสริมสินค้า OTOP และอาชีพเสริมต่างๆ
อีกเป็นจ�ำนวนมากแต่ปัญหาความยากจนก็ยังไม่ลดลงตามเป้าหมายของรัฐบาล
การศึกษาวิจัยที่เกี่ ยวข้ องกับแรงงานภาคอีสานในช่วงระยะเวลา 10 ปี
(2535-2545) ที่ผ่านมาจะมีผลงานที่เกี่ ยวข้องกับแรงงานโดยรวม จ�ำนวน 35 เรื่อง
เช่น ผลงานวิจัยของบัณฑิต ถิ่นค�ำรพ (2538-2539) เรื่องปัญหาสังคมและสาธารณสุข
ของคนงานก่อสร้าง : การศึกษาเปรียบเทียบระหว่ างขอนแก่นและหนองคาย ผลงาน
วิจัยของผ่องเพ็ญ เจียมสาธิต (2539) เรื่องปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับการปรับตัว
ของแรงงานไทยในสิงคโปร์ ผลงานวิจัยของประภัสสร สุธรรมวิจิตร (2541) เรื่อง
การดูแลสุขภาพของผู้ใช้แรงงานก่อสร้าง : ศึ กษาเฉพาะกรณี แรงงานก่อสร้างใน
เขตเทศบาลนครขอนแก่น จังหวัดขอนแก่น เป็นต้น จากผลงานวิ จัยเหล่านั้นมีการ
กล่าวถึงประเด็นต่างๆ ที่ เกี่ยวข้องกั บแรงงานพอสรุปได้ดังนี้คื อ
1. สาเหตุ เป็นการกล่าวถึงสาเหตุที่น�ำไปสู่ การเข้าสู่อาชีพขายแรงงานว่ามี
สาเหตุหลายประการเช่น การขาดที่ดินท�ำกิน มีภาระหนี้ สิน ความยากจน ดินท�ำกิ น
ขาดความอุดมสมบูรณ์ ภาวะแปรปรวนของธรรมชาติ อาชีพด้านการเกษตรไม่พอ
เลี้ยงครอบครัว มีปัญหาครอบครัว ค่าตอบแทนค่าแรงงานสูงกว่าภาคการเกษตร
ถูกชักชวน ล่อลวง เลียนแบบหรือเอาอย่าง คนในชุมชนที่ ประสบผลส�ำเร็จที่มีฐานะ
ความเป็นอยู่ดีขึ้น