งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 197
ผลกระทบทางเศรษฐกิจของชุมชนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
มีผลงานวิจัยจ�ำนวน 13 เรื่อง มีเนื้ อหาโดยสรุ ปได้ว่า ผลจากการพัฒนา
เศรษฐกิจมีผลกระทบต่อวิถีชีวิตของชุมชนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ทั้งในด้านบวก
และด้านลบและเมื่อเปรียบเทียบผลกระทบทั้งสองด้านแล้วจะเห็นว่าแม้ประชาชน
ชาวอีสานจะมีรายได้เพิ่มขึ้น ท�ำให้คุ ณภาพชีวิ ตดีขึ้นก็ตาม แต่มีผลกระทบในด้าน
ทรัพยากรธรรมชาติ ปัญหาสิ่งแวดล้อม ปัญหาอาชญากรรมและปัญหาทางสังคม
อื่นๆ ตามมามากมาย ซึ่งนับวั นแต่จะทวี ความรุนแรงขึ้น ดั งนั้นค่าใช้จ่ายทั้งที่
เป็นเม็ดเงินและทุนด้านอื่นๆ ที่ภาครัฐต้องน�ำไปใช้เยียวยาแก้ปัญหาต่างๆ ที่เกิด
ขึ้น ดูจะไม่คุ้มกับการสูญเสียดังกล่าว ดังจะเห็นได้จากผลงานวิจัยของวราภรณ์
นวลเพ็ญ (2539) เรืองการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมของชาวบ้านเขือง
จังหวัดร้อยเอ็ด พบว่าความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิ จแบบทุนนิยมส่ งผลให้รายจ่าย
ในครัวเรือนมากขึ้น มีการกู้ยืมและการมีหนี้ สินเพื่อน�ำไปประกอบอาชีพเสริม มีการ
สะสมเครื่องอ�ำนวยความสะดวกมากขึ้น และจากผลการวิจัยของสุวิทย์ ธีรศาศวัต
และชอบดี สวนโคก (2536) เรื่องการเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม
ของหมู่บ้านอีสานเหนื อและอีสานกลางก่ อนและหลังมี แผนพัฒนาเศรษฐกิ จและ
สังคมแห่งชาติ พบว่าประชาชนชาวอีสานทั้ งอีสานเหนือและอี สานกลางมีการอพยพ
จากบริเวณที่มีประชากรหนาแน่นไปตั้ งถิ่นฐานในพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์ และ
เกษตรกรต้องพึ่งพานายทุนและรัฐบาลมากขึ้น เป็นต้น
ยุทธศาสตร์เพื่อการอยู่รอดของชุมชนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
มีผลงานวิจัยจ�ำนวน 38 เรื่องที่ เป็นงานวิจัยที่ เสนอยุทธศาสตร์เพื่อการ
อยู่รอดของชุมชนภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เช่น ผลการวิ จัยของสมคิด พรมจุ้ย
(2546) เรื่องเศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านอีสานใต้ : ความอยู่รอดของชุมชนท่ามกลาง
กระแสความเปลี่ยนแปลง พบว่ากลุ่มชาติพันธุ์ที่อยู่ในพื้นที่อีสานใต้ประกอบด้วย
กูย เขมร ลาวและไทยโคราช มีอาชีพหลักคือการท�ำนาวิธีการผลิตค่อยๆ เปลี่ยน
ไปตามกระแสโลกภายนอก ท�ำให้การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจชุมชนจากการ