งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 163
ส่วนการวิจัยวัฒนธรรมด้านพลังความคิดและภูมิปัญญาที่สัมพันธ์กับกลุ่ม
ชาติพันธุ์ จากการสังเคราะห์งานวิจัยเห็นได้ว่า ภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีความ
หลากหลายของกลุ่มชาติพันธุ์เป็นอย่างมาก ซึ่ งหากนับแต่สืบเนื่องจากงานวิจัย
ทางสังคมและวัฒนธรรมตั้งแต่ยุคแรกเริ่มแล้วนั้น ประเด็นการวิจัยทางชาติพันธุ์
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ อาจกล่าวได้ว่า มีองค์ความรู้ด้านพลังความคิดและ
ภูมิปัญญาของกลุ่มชาติพันธุ์จากงานวิจัยจ�ำนวนมาก ซึ่งงานวิจัยเกี่ยวกับกลุ่ม
ชาติพันธุ์ในทศวรรษ 2540 ส่วนใหญ่เน้นไปที่การปรับตัวของกลุ ่มชาติพันธุ์ต่างๆ
การรักษา สืบทอด ผลิตใหม่ในเชิงวัฒนธรรม จารีตประเพณี ให้สอดคล้องกับความ
เปลี่ยนแปลงในชุมชน รวมทั้งแสดงให้เห็นพลังความคิดและภูมิปัญญาที่สามารถ
ปรับใช้วัฒนธรรมให้เป็นทุนทางสังคม หรือทุนทางเศรษฐกิจเข้าสู่ชุมชน ดังเช่ นที่
ปรากฏในรูปแบบของการจัดการท่องเที่ยวชุมชนชาติพันธุ์ต่างๆ ในภาคตะวันออก
เฉียงเหนือ ด้วยลั กษณะของโฮมสเตย์หรือการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม เป็นต้น
อย่างไรก็ตาม เป็นที่ น่าสังเกตว่า ในทศวรรษที่ผ่านมานั้น งานวิ จัยทาง
วัฒนธรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือด้านพลังความคิดและภูมิปัญญา ได้ให้
ความส�ำคัญกับการศึกษาวิจัยบทบาทสตรีมากขึ้น การปรับเปลี่ยนบทบาทผู้หญิ งใน
สังคมอีสาน ที่ปรากฏอยู่ทุกแง่มุมการวิจัย ไม่ว่าจะเป็นบทบาทผู้หญิงกับการพัฒนา
ผู้หญิงกับขบวนการต่อสู้ ตอบโต้ ต่อรอง กั บความขัดแย้งที่เกิ ดจากการพัฒนา หรือ
การศึกษาประเด็นของเพศสภาพ (gender) ระหว่างชายหญิง ท่ามกลางบริ บททาง
สังคมสมั ยใหม่ เป็นต้น นอกจากนั้นยังมีการใช้มุมมองใหม่ๆ ในการศึกษาวิจัยทาง
วัฒนธรรมด้านพลังความคิดและภูมิปัญญาอีกด้วย เช่น แนวคิดสกุ ลหลังทันสมัย
(postmodern) ที่ปรากฏจนเป็นที่ น่าสังเกต เช่น แนวคิดอัตลักษณ์ แนวคิดคน
ชายขอบ แนวคิดวาทกรรม หรือแนวคิดคนพลัดถิ่น เป็นต้น
จากที่กล่าวมาทั้งหมดข้างต้น เมื่ อพิจารณาถึ งวิธีวิทยาที่ ใช้ในการศึกษาวิจัย
ทางวัฒนธรรม รวมทั้งกรอบแนวคิดต่างๆ แล้วนั้น เห็นได้ว่า การวิจัยทางวัฒนธรรม
ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือด้านพลังความคิดและภูมิปัญญา ส่ วนใหญ่ยังคงให้
ความส�ำคัญกับกระบวนการวิจัยโดยใช้วิธีวิ ทยาเชิงคุณภาพในกระบวนการเก็บ