166 โสวัฒนธรรม
เช่นเดียวกับสาขาวิชาเศรษฐศาสตร์และรัฐศาสตร์บางสาย จนอาจกล่าวได้ว่า
แนวทางนี้ได้กลายเป็นกระแสหลักในการหา/สร้างความรู้ของมนุษย์ไปแล้ว
ปัจจัยที่ท�ำให้วิธีการทางวิ ทยาศาสตร์เติบโตและสถาปนาตัวเองจนกลาย
เป็นกระแสหลักในการหาความรู้ของสังคมมนุษย์ได้ นั้นก็ คือ การที่วิทยาศาสตร์
อ้างความเป็นกลางหรืออ้างว่าตนปราศจากอคติ เนื่องจากเชื่อว่าสามารถแยกโลก
ที่ถูกศึกษาและผู้ศึกษาออกจากกั นได้ และผู้ศึกษาก็มีฐานะเป็นเพียงผู้สังเกตการณ์
ความเป็นไปของสิ่ งต่างๆ เท่านั้น รวมทั้งการที่วิทยาศาสตร์อ้างว่ าความจริงของ
ตนเป็นสากล สามารถน�ำไปทดลองซ�้ำหรือใช้ได้ในทุกบริบทสังคมวัฒนธรรม เช่น
เดียวกับที่เมื่อเทน�้ำแล้วก็ย่อมต้องไหลจากที่สูงลงสู่ ที่ต�่ำเสมอไม่วาจะเกิ ดขึ้น ณ
ที่ใดในโลกก็ตาม
อย่ างไรก็ดี ที่ ผ่านมาวิ ธีการหาความรู้แบบกระแสหลักดั งกล่าวก็ มี
ข้อจ�ำกัดอยู่มาก โดยเฉพาะประเด็นที่ว่ า ความเป็นกลางหรือการปราศจากอคติของ
ผู้ ศึกษานั้นไม่เคยมีอยู่จริง มนุษย์ไม่เคยศึกษาหรื อเข้าใจโลกโดยปราศจากอคติ
แต่กระบวนการนี้เกิ ดขึ้นผ่านทฤษฎี กรอบคิด โลกทัศน์ หรือระบบวัฒนธรรม
บางอย่างเสมอ
นอกจากนั้นการที่วิธีการศึกษาแบบวิทยาศาสตร์มักอ้างถึงข้อมูลที่ยังไม่ผ่าน
การวิเคราะห์ว่าเป็น “ข้อมูลดิบ” นั้น อันที่จริ ง “ข้อมูลดิบ” ไม่น่าจะเคยมีอยู่จริง
เนื่องจากอะไรก็ตามที่เรานับว่าเป็น “ข้อมูล” ก็เท่ากับว่าได้ผ่านกรอบคิดหรือทฤษฎีที่
กลั่นกรอง คัดเลือก หรือตีความมาแล้วชั้นหนึ่งจากผู้ศึกษา ไม่ว่าจะเป็ นการกลั่นกรอง
หรือคัดเลือกว่าอะไรสังเกตได้อะไรสังเกตไม่ได้ อะไรน่าสนใจ อะไรไม่น่าสนใจ
ขณะเดี ยวกันก็มีข้อจ�ำกัดอีกประการที่ว่ าความจริงไม่ได้ด�ำรงอยู่อย่างโดดๆ
แต่ด�ำรงอยู่อย่างสัมพันธ์หรือเชื่อมโยงกันเสมอ ยกตัวอย่างเช่นหน้าปัดนาฬิกาจะ
กลมก็ต่อเมื่อเรามองตรงแบบ 90 องศา แต่ถ้าหากมองแบบเอียง/เฉียงหน้าปัด
นาฬิกาก็จะเป็นวงรี ดังนั้น ความเป็นกลางจึงไม่มีอยู่จริงแต่จะสัมพั ทธ์กับต� ำแหน่ง
ของผู้สังเกตการณ์ตลอด ตลอดจนข้อจ�ำกัดที่ว่าเมื่อวิทยาศาสตร์สถาปนาตัวเอง
ขึ้ นมาแล้วก็พยายามจะย่อทุกอย่ างให้กลายเป็นสิ่งที่สามารถศึกษาได้โดยไม่ เว้น