งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 169
ภูมิปัญญาท้องถิ่นของตนเอง หรือกระทั่งการเข้าใจในสิทธิของชุมชนไม่ว่าจะเป็น
เรื่องของการอนุรักษ์และจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนเอง ซึ่งจากเดิมเคย
ใช้ระบบของชุมชนด้านขนบธรรมเนียมประเพณีในการอนุรักษ์และดูแล
ประการที่ สอง ประเด็นพลังความคิ ดและภูมิปัญญาที่สัมพันธ์กับการพั ฒนา
ผลจากการส�ำรวจสถานภาพองค์ความรู้แสดงให้ เห็นถึง การศึกษาพลังความคิด
และภูมิปัญญาที่ผูกโยงกับมิติการพัฒนาในด้ านต่างๆ ทั้งในระดับปัจเจก ชุมชน
และระดับรัฐ ส่วนใหญ่เน้นหนักในเรื่องวัฒนธรรมกั บการเปลี่ยนแปลงของสังคม
วัฒนธรรมกับการดูแลสุขภาพ และเป็นที่น่าสังเกตว่า ด้านวัฒนธรรมกับการจัดการ
ทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมได้รวมถึงประเด็นการศึกษาวัฒนธรรมกับความ
ขัดแย้งในการพัฒนาที่เกิดจากการจัดการทรัพยากรธรรมชาติเป็นเรื่องเด่นที่พูดถึง
ความขัดแย้งที่เกิดขึ้นในสังคมระหว่างชุมชนและรัฐ งานวิ จัยหลายชิ้ นมีการใช้
มุมมองหรื อกรอบแนวคิดหลังสมัยใหม่เข้ามาศึ กษาวิเคราะห์ปรากฏการณ์นั้นๆ
ทั้งยังเปิดพื้นที่ให้กับการศึกษาบทบาทผู้หญิงภายใต้สถานการณ์การความขัดแย้ง
ที่เกิดจากการพั ฒนาไว้หลายชิ้นด้วย อย่ างไรก็ ตามด้านวัฒนธรรมกับการท่องเที่ยว
ยังมีการศึกษาไม่ มากนัก ซึ่งอาจเป็นไปได้ว่าเนื่ องจากกระแสการปรับใช้วัฒนธรรม
ให้มีมูลค่าทางเศรษฐกิจเพิ่งเกิดขึ้นได้ไม่ นานมานี้ ส่วนงานที่ผ่านมาในประเด็นนี้
ก็ยังขาดการวิเคราะห์ถึงผลที่ เกิดขึ้นจากการเปิดชุมชนให้กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยว
ทางวัฒนธรรมให้รอบด้านทั้งทางสั งคม เศรษฐกิจ รวมถึงในมิติด้านเพศสภาพ
ระหว่างชาย-หญิงในครอบครัว
ประการที่สามประเด็นพลังความคิดและภูมิ ปัญญาที่สัมพันธ์ กับกลุ ่ม
ชาติพันธุ์ การศึกษาวิ จัยด้านนี้ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีมานานหลายทศวรรษ
แล้ว องค์ความรู้ ที่มีอยู่จึงค่อนข้ างครบถ้วนรอบด้านเริ่มตั้งแต่องค์ความรู้ที่ เกี่ยว
กับชาติพันธุ์กลุ่มต่างๆ การปรับตัวของกลุ่มชาติพันธุ์ การสร้าง อัตลักษณ์ ทาง
ชาติพันธุ์ก็เริ่มมี ให้ศึกษา แต่อย่างไรก็ตามแนวทางการศึกษาชาติพั นธุ์ส่วนใหญ่
ยังคงเป็นแบบโครงสร้างนิยม แม้ในการสังเคราะห์ครั้งนี้จะมีการน�ำเสนอมุมมองการ
ปรับตั วของกลุ่ มชาติพั นธุ์ต่างๆ ตามบริ บทของพลังความคิดและภูมิปัญญา