160 โสวัฒนธรรม
จากประสบการณ์ วิจัยสังคมอีสาน ซึ่งนักสั งคมศาสตร์ ได้แก่ นักวิชาการสาย
มนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ นักพัฒนาที่ท�ำงานเกี่ยวข้องกับคนอีสานและสังคม
ของคนอีสาน กลุ่มของปราชญ์ชาวบ้านอี สาน และนอกนั้นยังมีงานวิทยานิ พนธ์ของ
นักศึกษาสายมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ เป็นหลัก กลุ่มคนเหล่ านี้มักใช้ ระเบียบ
วิธีการศึกษาที่สามารถแบ่งอย่างกว้างๆ ได้เป็น 3 กลุ่ มคือ 1) ระเบียบวีธีการศึกษา
กระแสหลัก ทั้งเชิ งปริมาณและเชิงคุณภาพ 2) ระเบียบวิธีการศึกษาเพื่อการพัฒนา
ได้แก่ ระเบียบวิธีการวิจัยเชิ งปฏิบัติการที่ส่งเสริมให้ชุมชนมีส่วนร่วม (Particioatory
Action Research~PAR) การประเมินสภาวะชนบทแบบเร่งด่วน (RRA) และ 3) การ
วิจัยไทบ้าน การแบ่งกลุ่มวิธีการวิจัย พิจารณาเกณฑ์ 2 ประการ คือ ประการแรก
ได้แก่ อ�ำนาจในการควบคุมกระบวนการวิ จัยของนักวิจัยกับกลุ่มคนที่ถูกศึกษาและ
ประการที่สอง การน�ำองค์ความรู้ที่ได้จากการวิจัยไปใช้ประโยชน์ในการแก้ปัญหา
ของชุมชนหรือของกลุ่มคนที่ถูกศึกษา (วิยุทธ์ จ� ำรัสพันธุ์, 2547)
ส่วนผลจากการสั งเคราะห์งานวิจัยทางวั ฒนธรรมในภาคตะวันออก
เฉียงเหนื อสะท้อนให้ เห็นว่า งานวิจัยด้านวัฒนธรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
มีหลากหลายแง่มุม นับแต่การศึกษาวิจัยทางประวัติศาสตร์ทั้งในเชิงภูมิ ศาสตร์
ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ประวัติศาสตร์กลุ่มชาติพันธุ์ ด้านอุดมการณ์พลังความคิด
ความเชื่อ งานวิจัยหลายชิ้นได้ท�ำการศึกษาองค์ความรู้ท้องถิ่น หรือภูมิปัญญา
ต่ างๆ ที่ถ่ ายทอดสืบต่อมาเป็นจารีตประเพณี วัฒนธรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
งานวิจัยสะท้อนให้ เห็นการสืบทอด ตอกย�้ำ รวมถึงการผลิตใหม่ในเชิงวัฒนธรรมให้
เข้ากับยุคสมัยความเปลี่ยนแปลงต่างๆ ที่เกิดขึ้นในสังคมอีสานตลอดเวลาที่ผ่านมา
ทางด้านงานวิ จัยวัฒนธรรรมกับการพัฒนาในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ใน
ช่วงปลายทศวรรรษ 2540 งานวิจัยสะท้อนให้เห็นถึงการเปิดประเด็นใหม่ ๆ ที่สอดรับ
กั บสถานการณ์ทางสังคม ดังเช่ นที่ปรากฏในประเด็ นการวิจัยวั ฒนธรรมกับการ
พัฒนา ปัญหาความขัดแย้ งระหว่างรัฐกับประชาชนในเรื่องโครงการพัฒนาต่างๆ
งานวิจัยจ�ำนวนหนึ่งสะท้อนปัญหาความขัดแย้งเขื่ อนปากมูลและราศีไศล ที่การ
พัฒนาของรัฐส่งผลให้เกิดความเปลี่ยนแปลงทางสังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจ