งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 145
อ�ำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น งานชิ้นนี้ศึกษาวิเคราะห์ประสบการณ์การด�ำเนิน
ชีวิ ตของยายเลี้ยงหลาน มุ่งค้นหาแบบแผนพื้ นฐานของกระบวนการปรับตัวของ
ยายที่ต้องรับบทแม่อีกครั้งว่า สามารถแยกเป็ นขั้นตอนอย่างไร มีเงื่ อนไขส�ำคัญ
อะไร มุ่งสนใจความรู้สึกของยายต่อการเลี้ยงหลาน ต่อหลานและต่อตนเอง โดย
ศึกษาเชิงคุณภาพพบว่า แบบแผนกระบวนการพัฒนาเอกลั กษณ์จากยายเป็น
ผู้เฒ่ามีลูก แบ่งเป็น 3 ขั้นตอนเวลาคือ ช่วงก่อนจะมาเลี้ ยงหลาน ที่ท�ำให้ยายต้อง
เลี้ยงหลาน คื อ อยากให้ลูกท�ำงานหารายได้ อยากเป็นแม่อีกครั้ง ความรู้สึกผูกพัน
ทางสายเลือด ช่วงปรับวิถีชีวิต ปรับตัวในเรื่องชีวิตประจ�ำวันเกี่ยวกับการท�ำงาน
กิจกรรมการเลี้ยงดู รายได้ รายจ่าย ความรู้สึกผูกพันทางใจ ช่วงเลี้ยงหลานจนเป็น
ธรรมชาติหรือขั้นความผูกพัน รู้สึกว่าเขาคือแม่จริงๆ ของหลาน
นอกจากนี้บทความของอภิศักดิ์ โสมอินทร์ (2542) เรื่อง หญิงอีสาน : การ
เปลี่ยนแปลงปรั บตัวเพื่ออยู่รอด ได้ ศึกษาเกี่ยวกับผู้หญิงอีสานในแง่การเปลี่ยนแปลง
และปรับตั วเพื่อความอยู่ รอดในสังคมโลกาภิวั ตน์ พบว่า มี 2 ผลกระทบ
คือ ผลทางลบคื อท�ำให้ระบบครอบครัวเสียไป ผู้เฒ่ าผู้แก่ไม่ได้รับความเคารพ
จากเยาวชนและผลกระทบในแง่ที่สอง มองว่าการเปลี่ยนแปลงเป็นเรื่ องธรรมดา
ยุคโลกาภิวัตน์เป็นยุคพระศรีอาริย์ ดังนั้น ในกระแสอันเชี่ยวกรากภายใต้บริบททาง
ทุนนิยม ส่วนกฤช เหลือลมัย (2546) เรื่อง ผัวฝรั่งที่บ้านส�ำโรง บทความนี้ ศึกษา
เกี่ยวกับวิถีชีวิตของหญิงสาวในเขตอ�ำเภอชุมพลบุรี จังหวัดสุรินทร์ ที่มีสามีเป็นชาว
ต่างประเทศหรือที่เรียกกันว่า "ผัวฝรั่ง" พบว่า ปัจจุบันในหมู่บ้านต่างๆ จะมีหญิงไทย
แต่งงานกับฝรั่งประมาณหนึ่งในสามของคนในหมู่บ้าน โดยการชักชวนเพื่อน ญาติๆ
ให้รู้จักกับเพื่อนหรือญาติฝ่ายสามี มีการส่งรูปถ่าย ประวัติมาให้พิจารณา ถ้าผู้หญิง
หรือผู้ชายสนใจก็ให้เดินทางไปแต่งงานอยู่กินกันได้อย่างง่ายดาย ซึ่งในอดีตคนใน
สังคมไทยมองว่าไม่ดีแต่ปัจจุบันเริ่มยอมรับและมองว่าเป็นเรื่องปกติ
บทความของมาริโกะ คาโตะ (2545) เรื่อง ผลกระทบของการอ่านหนังสือได้
ต่อการประพฤติปฏิบัติทางศาสนาของผู้ หญิงในหมู่บ้านภาคอีสานประเทศไทย
: ศึกษากรณีจ�ำศีลผู้หญิงในช่วงเข้ าพรรษา ในเอกสารประกอบการประชุมวันที่