งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 121
ป่าไม้เริ่มลดลง ชาวบ้านก็เริ่มประสบภัยแล้งหากินหาอยู่อย่างล�ำบาก จึงเกิดการ
อพยพแรงงานไปต่างบ้าน ต่างภูมิภาคต่างๆ ท�ำให้ชาวบ้านสั่งสมประสบการณ์
ความรู้ความสามารถน� ำมาปรับเปลี่ยนวิ ถีชีวิ ตเดิม แก้ปัญหาต่างๆ ที่ เผชิญอยู่
หนังประโมทั ยหรือหนั งตะลุงอีสานเป็นหนทางหนึ่งเลือกเป็นหนทางประทังชีวิต
และถือเป็นศิลปะการแสดงที่ เกิ ดจากชาวนาอีสาน กล่าวคือ การน�ำเอาหมอล� ำกับ
หนังตะลุงมาผสมผสานกันโดยเอารูปหนังมาเชิดแทนตั วคนนั่นเองและเกิดการ
ตระเวนแลกพริกแลกข้าวเพื่ อความอยู่รอดด้วย
อาจกล่าวได้ว่างานวิจัยทางด้านวัฒนธรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
นั้น ในส่ วนของประเด็นการศึกษาพลังความคิ ดและอุดมการณ์พบว่ า ส่วนใหญ่
ยังเป็นงานวิจัยที่เน้นค้นหาองค์ความรู้ในเรื่องของวัฒนธรรมที่มีความหลากหลาย
ของแต่ละกลุ่มชาติพันธุ์ ท�ำให้ทราบถึงระบบคิดของคนอีสานและพบถึงพลังและ
อุดมการณ์ของคนอีสานผ่านวัฒนธรรมที่แสดงออก อาทิ งานประเพณีที่สืบทอด
กันมา การรักษาโรคโดยใช้สมุนไพรพื้นบ้ านหรือพิ ธีกรรมต่างๆ เช่นงานของชอบ
ดีสวนโคก (2544) เรื่ อง “แม่ญิง” หมอล�ำทรง/หมอล�ำผีฟ้า : มิติการรักษาพยาบาล
ที่กล่าวว่า ชาวอีสานมี ความเชื่อผูกพันอยู่กับวิญญาณที่มีอ�ำนาจลึ กลับที่เรี ยกว่าผี
มาช้านาน วิถีชีวิตเข้าไปโยงใยอยู่กับเรื่องนี้ตั้งแต่เกิดจนตาย จนท�ำให้ ก�ำหนดได้ว่า
ผีมีถิ่นที่อยู่ มีภาระหน้าที่ มีบุคลิกต่างกันออกไป ดังนั้น ชาวอีสานจึงใช้เรื่องของ
ความเชื่อมาใช้ในการรักษา ซึ่งอาจจะใช้ได้ดีในแง่ของการบ�ำบัดทางจิ ตที่เห็นได้
เด่นชัด ถึงแม้ ว่าในทางการแพทย์ แผนปัจจุบันจะไม่สามารถยอมรั บได้ หรือ
ไม่สามารถพิสูจน์ ได้เบ็ดเสร็จว่าสามารถรักษาได้จริงหรือไม่ แต่ในทางของสังคมและ
วัฒนธรรมของคนในชุมชนแล้วนั้น การรักษาด้วยความเชื่ อในเรื่องเหนือธรรมชาตินั้น
อย่างน้อยๆ ก็สามารถช่วยบ�ำบัดทางด้านจิตใจของผู้ป่วยได้เป็นอย่างดี
เมื่อท� ำความเข้าใจในเรื่องของงานวิจัยวั ฒนธรรมของภาคตะวันออก
เฉียงเหนื อแล้วนั้ น พบว่ า ไปสอดคล้ องกั บแนวความคิ ดของนักคิ ดใน
สายสังคมศาสตร์และวัฒนธรรมอย่าง ยศ สันตสมบัติ (2537:-34-35) ที่กล่าวไว้ว่า
แนวคิดนิ เวศน์วิ ทยาวัฒนธรรมมองสังคมในลักษณะเป็นพลวัตหรือเปลี่ยนแปลง