งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 117
แต่มีงานบุ ญในฮีตสิบสองของชาวอีสานที่มีลักษณะพิ เศษแปลกไปจากงานบุญอื่นๆ
คือ งานบุ ญเดือน 3 ที่ชาวอีสานเรียกว่า “บุ ญข้าวจี่” ที่ชาวอีสานจะน�ำข้าวที่ตน
เก็บเกี่ยวได้ในปีนั้นๆ น�ำมาท� ำ “ข้าวเขียบ” เพื่อน�ำไปถวายพระที่วัด และบทความ
ของพวงพิกุล มัชฌิมา (2547) เรื่อง ปลาแดก ในวัฒนธรรมการบริโภคของชาวอีสาน
กล่าวว่าปลาแดกหรือปลาร้าเป็นอาหารพื้นบ้านของชาวอีสาน ปัจจุบันเป็นอาหาร
ที่สามารถส่งออกเป็นสินค้าที่ท�ำรายได้เข้าประเทศจ�ำนวนมหาศาล ชาวอีสานจึงให้
ความส�ำคัญในการแปรรูปอาหารเพื่อเก็บไว้บริโภคซึ่งเป็นภูมิปั ญญาของบรรพบุรุษ
ที่ถ่ายทอดไว้แก่ลูกหลานสืบมา ในเนื้อหาของบทความ จะเสนอวิธีการท�ำอาหาร
ที่ท�ำจากปลาแดก เช่น ปลาแดกบอง ส่วนบทความของไทยวัฒน์ นิลเขต (2543)
เรื่อง นาวาน : ฤาจะเป็นการแบ่งปันแค่ในต�ำนาน กล่าวว่า ค�ำว่า “นาวาน” ใน
บริบทของชาวชนบทไท-ลาว หมายถึง การที่คนหลายคนร่วมกันท�ำกิจกรรมอันใดอัน
หนึ่ง เพื่อให้บรรลุผลส�ำเร็จ ตามที่เจ้าของงานได้ท�ำการเชิญไว้ก่อนแล้ ว โดยไม่มีการ
จ่ายค่าจ้างแรงงาน ทั้งนี้เจ้าของงานจะท�ำการจัดเตรียมข้ าวปลาอาหารไว้เลี้ ยงผู้มา
ช่วยงาน ซึ่งมีความหมายตรงกั บภาษาไทยว่า “ลงแขก” โดยทั่วไปนาวาน จะเกิด
ในลักษณะกิจการภายในของคนในหมู่บ้านเป็นส่วนมาก งานที่ท�ำจ�ำเป็นต้องเสร็จ
ภายในเร็ววัน และเหลือบ่ากว่าแรงที่เจ้าของงานจะท�ำคนเดียวภายในระยะเวลา
อันสั้น แสดงให้เห็ นว่า ชาวบ้านสามารถบริหารสภาพชีวิ ตของชุมชนอย่างมีความสุข
ในลักษณะของการให้ความช่วยเหลือ ถ้อยทีถ้อยอาศัยกัน และจั ดสรรด้านรายได้
อย่างนุ่มนวล โดยได้เนื้ องานอย่างเต็มเม็ดเต็มหน่วย ปัจจุบันนาวานก�ำลังเลือน
หายไปจากสังคมอีสาน เนื่องจากการน�ำเทคโนโลยีเข้ามาใช้แทนแรงงาน เช่น
ควายเหล็ก
นอกจากนี้บทความของทองสุนทร์ คามนา (2540) เรื่อง แอแล-อีหลุบ ได้
ศึกษาเกี่ยวกับแอแล-อีหลุบ พบว่า แอแล ในภาษาอีสาน หมายถึง เครื่องดักล่อปลา
ชนิดหนึ่งสานด้วยไม้ ไผ่หรือไม้ ตระกูลไผ่อื่ นๆ มีลั กษณะคล้ายกะโสบหรื อ
กะโถกเกวียนหรือบางถิ่นเรียกว่ า กระเซอเกวียน ส่วนเครื่องมือดั กจับปลา
ที่ชื่อ "อีหลุ บ" เป็ นเครื่องมื อประเภทเครื่องจั กสาน เพราะอีหลุ บจะสาน
ด้วยไม้ ไผ่ หรือไม้ตระกูลไผ่เกื อบทั้งหมดจะใช้ไม้ เนื้อแข็ งเฉพาะโครงร่าง