งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 115
งานวิจัยของธาดา สิทธิธรรม (2542) เรื่อง รูปแบบและระบบนิเวศวัฒนธรรม
ของผังบ้านชาวอี สานตอนบน ที่มุ่งศึ กษาลักษณะชุมชนอี สาน ประเพณีและความ
เชื่อที่เกี่ ยวข้องกับผั งบ้าน ลั กษณะและองค์ประกอบของผั งบ้านและระบบนิ เวศ
วัฒนธรรมของผังบ้านใน 5 ประเด็น คือ ระบบการใช้ที่ดิน ระบบการปลูกพืช
ระบบการใช้น�้ำและระบายน�้ำ ระบบการบ� ำบัดของเสียและสิ่งปฏิ กูล ระบบ
การใช้พลังงานในครัวเรือน ผลการวิจัยพบว่า ในแต่ ละครั้งเรือนมีระบบต่างๆ ที่
เกื้อหนุนและสอดคล้องก่อให้เกิดผลิตผลในการด�ำเนิ นชีวิต และไม่สร้างมลพิษต่อ
สภาพแวดล้อม วรจันทร์ วัฒเนสก์ (2541) ท�ำการวิ จัยเรื่อง รูปแบบและระบบนิ เวศ
วัฒนธรรมของผังบ้านชาวอีสานตอนบน ได้ศึกษารูปแบบระบบนิเวศวัฒนธรรม
ของผังบ้านชาวอีสานตอนบนในด้านประเพณีและความเชื่อที่เกี่ยวข้องกับผังบ้าน
ลักษณะและองค์ประกอบของผั งบ้าน และระบบนิ เวศวัฒนธรรมของผังบ้านใน
5 ประเด็น คือ ระบบการใช้ที่ดิน ระบบการปลูกพืช ระบบการใช้น�้ำ ระบบการ
ระบายน�้ำ ระบบการบ� ำบัดของเสียและสิ่งปฏิกูล และสุริยา บรรพลา (2544)
ได้วิจัยเรื่อง พิธีกรรมเลี้ยงผี อ�ำเภอวังสะพุง จังหวัดเลย มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา
องค์ประกอบ ความเชื่อ ในพิ ธีกรรมเลี้ยงผี โดยเลือกหมู่บ้านกลุ่ มตัวอย่าง 4 หมู่บ้าน
เป็นพื้นที่ศึกษาได้แก่ บ้านทรายขาว บ้านนาวัว บ้านปากปวน และบ้านวังสะพุง
ผลการวิจั ยพบว่า หมู่ บ้านที่ ใช้เป็นพื้ นที่ในการศึกษาเป็นหมู่บ้ านที่มีประวัติการ
ก่อตั้งชุมชนเป็นเวลานาน มีขนบธรรมเนียม ประเพณี ในการนับถือผีเจ้านาย และผี
บรรพบุรุษ เมื่อครบรอบวันเลี้ยงประจ�ำปี ต้องด�ำเนินการจัดงานเลี้ยงผีด้วยความเชื่อ
ว่าผีเจ้านายและผีบรรพบุรุษจะช่วยคุ้มครองชี วิ ตให้ด�ำเนินไปอย่างปกติสุข
นอกจากนี้งานวิจัยของศรีศักร วัลลิโภดม (2541) เรื่องวัฒนธรรมปลาแดก
ได้ศึกษาเกี่ยวกับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ ของชาวนาในภาคอีสาน ที่ปลาและการจับ
ปลามีความส�ำคัญต่อการด�ำรงชีวิตของชุมชน การให้เวลาในเรื่องของปลา จับปลา
กินปลา ขายปลา จึงมากกว่ากิจกรรมอื่นๆ ในรอบปี ท� ำให้เรื่องปลานี้ เข้าไปพัวพัน
กับมิติอื่นๆ ทั้งในทางสั งคมและวัฒนธรรมของชาวนาที่อยู่ใกล้ชิดกับแหล่งน�้ำต่างๆ
แต่ภาคอีสานในหน้าแล้งจะขาดแคลนน�้ำ ท�ำให้ชาวนาต้องกระตือรือร้นในฤดูฝน