114 โสวัฒนธรรม
จั บปลาบึกเข้าร่วมพิธีกรรม การท�ำพิธีกรรมจะแยกท�ำเป็นสองครั้งคือ ก่อนที่ จะจับ
ปลาบึกและหลังจับปลาบึก ส�ำหรับตอนหลังท�ำเฉพาะผู้ที่จับปลาบึ กได้เท่านั้น โดย
ท�ำพิธีบวงสรวง แม่ย่านางเรือ
นอกจากนี้บทความของลักขณา จินดาวงษ์ (2543) เรื่อง แยกฝ้าย เก็บ
ไหมมัดหมี่ พบว่า เครื่องอีดฝ้าย เป็นเครื่องมือของชาวบ้านที่ใช้ภูมิปัญญาในการ
สร้างสรรค์เครื่ องมือเครื่องใช้เพื่อความสะดวกสบายและทุ่นแรงในการแยกเมล็ดฝ้าย
ออกจากปุยฝ้าย ปัจจุบัน เครื่องอีดฝ้ายหาดูได้ยาก เพราะคนส่วนใหญ่ไม่ได้ทอผ้าใช้
เอง ส่วนอักและคอนอัก เป็ นเครื่องมือเครื่ องใช้ในการทอผ้า คอนอักคือหลักส�ำหรับ
กระสวย อักคือกระสวยไม้ขนาดใหญ่ ใช้ส�ำหรับกรอหรือม้วนจัดเก็บเส้นไหมหรือ
ฝ้ายที่ยังเป็นกลุ่มเป็นก้อนให้คลี่คลายเป็นเส้น โดยการหมุนบนอักเพื่อจัดเก็บเส้น
ไหมหรือฝ้ายให้เป็นไจก่อนน�ำไปเข้าหูกทอผ้า และหลักดันหมี่หรือโฮงหมี่ ส่วนปกรณ์
คุณารักษ์ (2543) พบว่า เปิ งบ้านหรือห้องเปิงเป็นมิ ติหนึ่งของความเชื่อของชาวไทย
อี สาน ที่ยังคงยึดมั่นอยู่อย่างเหนียวแน่น ต่างจากสังคมเมืองหรือคนรุ่นใหม่ “เปิง”
เป็นภาษาไทยอีสานดั้งเดิมเป็นค�ำที่มีความหมายลึกซึ้ง นอกจากจะใช้เป็นค�ำนาม
เรียกสิ่งของ บริเวณหรืออาณาเขตแล้ว เปิงคือความเชื่อที่เจือด้วยอารมณ์หรือความ
รู้สึก ความเกรงกลั ว ความเคารพในสิทธิอ�ำนาจที่แฝงอยู่ เป็นความเชื่อที่มีอ�ำนาจ
เหนือความรู้สึก และต้องปฏิ บัติตามไร้ข้อกังขาใดๆ ทั้ งสิ้น ดังนั้น “เปิงบ้าน” ถือ
เป็นครรลองของหมู่บ้าน เป็ นความเชื่อของหมู่บ้านที่ถูกถ่ายทอดมาจากเจ้าบ้านเจ้า
เฮือนตั้ งแต่อดีต นอกจากนี้บทความของวัชรินทร์ เขจรวงศ์ (2547) เรื่อง ครกมอง
หรือครกกระเดื่อง ภูมิ ปัญญาไทยอีสานคู่บ้านชาวนาไทย กล่าวว่า ครกต�ำข้าว
หรือครกมอง นับว่าเป็นภูมิปัญญาท้องถิ่นของจังหวัดร้อยเอ็ด และพบว่ า ค�ำว่า
“ครกมอง” นั้นมีความหมายมาจากค�ำกริยาการต�ำข้าวจะมองดูตังครกขณะการต�ำ
ในสมัยโบราณบ้ านของเกษตรกรในภาคอีสานจะมี ครกมองประจ�ำครัวเรื อน
ส่วนประกอบของครกมองประกอบด้วย ตัวครก แม่ครก เสา แอวหรือคาน และ
สาก ปัจจุบันถูกประยุกต์มาเป็นเครื่องมือต�ำข้าวกล้อง