106 โสวัฒนธรรม
ส่วนเอกวิทย์ ณ ถลาง (2544) ได้กล่าวถึ งภูมิปัญญาอีสาน ซึ่งเป็นการ
ประมวลวิเคราะห์ วิ วัฒนาการของภูมิปัญญาอั นเกิดจากปัจจัยสิ่งแวดล้อมทาง
ธรรมชาติและทางวัฒนธรรมที่ได้ก่อตัวและวิ วั ฒนาการมายาวนาน อันได้แก่
ภูมิปัญญาในการตั้งถิ่นฐานของชาวอีสานภูมิปัญญาในการเลือกหลักแหล่งท�ำมา
หากิน วิถีชีวิ ตในการพึ่งพาตนเอง การจัดระบบความสัมพั นธ์ของชุมชนอีสาน และ
หนังสือก้อม ซึ่งเป็นแหล่ งบันทึก และประมวลภูมิปัญญาอีสานฮีตสิบสองคองสิบสี่
นอกจากนี้สุพรรณ ภูบุญเติม (2540) ได้ศึกษารูปแบบ โครงสร้าง ประโยชน์
ใช้สอย พิธีกรรม และคติความเชื่อเกี่ยวกับเล้าข้าว พบว่า เล้าข้าวมีรูปสี่เหลี่ยม
ผื นผ้า หลังคาทรงจั่วยกพื้นสูง มีโครงสร้างที่มีเสาเป็นตัวรัดโครงสร้างอื่นไว้ภายใน
ประโยชน์ใช้สอยคือ เพื่อเก็บรักษาข้าวเปลือก ส่วนพิธีกรรมและคติความเชื่อ คือ
พิธีกรรมเอาข้าวขึ้นเล้า มีข้อห้าม คือ ห้ ามเปิดประตูเล้าหรือตักข้าวจากเล้าใน
วันพระ ส่วนบุญเกิด พิมพ์วรเมธากุลและนภาพร พิ มพ์วรเมธากุล (2546) ได้เขียน
หนังสือ คือ ฮีต-คอง-คะล�ำ วิถีชีวิตของคนไทยอี สาน ที่เป็นขนบธรรมเนียมประเพณีของ
ชาวอีสาน และที่ใช้เป็นกฎระเบียบในการควบคุมความประพฤติและการกระท�ำของ
คนอีสาน กล่าวคือ ในอดีตชาวอีสานได้ประพฤติตนตามฮีตตามคอง และละเว้นเรื่อง
คะล�ำมาโดยตลอด จึงท�ำให้มีแต่ความร่มเย็นเป็นสุข รู้รักสามัคคี และมีความเอื้อเฟื้อ
เผื่อแผ่และช่วยเหลื อซึ่งกันและกัน แต่ในปัจจุบันไม่ได้ ปฏิบัติตนตามฮีตตามคองและ
ไม่ละเว้นเรื่องคะล�ำที่เคยถือกันมา เนื่องจากอิทธิพลจากสื่อต่างๆ ที่ทันสมัยและหัน
ไปรั บเอาวัฒนธรรมต่ างๆ มาปฏิบัติซึ่งท�ำให้เกิ ดข้อขัดแย้งเกือบทุ กด้านในสั งคม
ชาวอีสาน ดังนั้น ควรมีบางส่วนหรือบางข้ อที่ล้าสมัยไม่เหมาะกับยุคโลกาภิวัตน์
อาจถูกเลิกใช้ หรือบางข้ออาจมีประโยชน์อยู่บ้าง
จิตกร เอมพันธ์ (2545) ศึกษาวิจัยเรื่อง พญานาค เจ้าแห่งแม่น�้ำโขง : พิธีกรรม
กั บระบบความเชื่อพื้นบ้านแห่งวัฒนธรรมอี สาน ซึ่งมุ่งศึกษาระบบความเชื่อพื้นบ้ าน
เรื่องพญานาค และศึกษาบทบาทความเชื่อเรื่องพญานาค ที่มีอิทธิพลในการด� ำรง
ชี วิตของชาวอีสาน โดยศึกษาจากนิทานปรั มปราว่าด้วยเรื่องพญานาคอันเป็น
คติชนวิทยา พบว่า ระบบสัญลักษณ์ของพญานาคแบ่งเป็น 3 ประการ คือ พญานาค