งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 101
ระบบอาหารของชาวกะเลิง ตั้งแต่อดีต – ปัจจุบัน ต�ำรับอาหารพื้นบ้าน คุณค่าอาหาร
การคงอยู่และการหมดไปของระบบอาหารพื้นบ้ าน ปัจจัยและกระบวนการฟื ้นฟู
ระบบอาหารพื้นบ้านของชาวกะเลิง ผลการวิจัยพบว่า ระบบอาหารของชาวกะเลิง
แบ่งได้เป็น 4 ช่ วงเวลา คือ ช่วงที่ 1 ช่วงการสร้างบ้านแปงเมือง ผลิตอาหารเอง มีการ
ปลูกข้าว ผลิตฝ้าย หมากแหน่ง เลี้ยงสัตว์ ท�ำสวนผลไม้ และสวนครัว ช่วงที่ 2 เริ่ มมี
วัฒนธรรมกินเนื้อดิบ มีโรงสีข้าว มีโรงเรียนแทนวัด มีการปลูกปอ และมันส�ำปะหลัง
ช่วงที่ 3 มีร้านค้าในชุมชนมากขึ้น ชาวบ้านพยายามหาเงินมาซื้อ เหล้า เบียร์ บุหรี่
อาหารต่างๆ และเมล็ดพันธุ์ข้าวใหม่ ช่วงที่ 4 มีกระบวนการพัฒนาบนหลักการ
สร้างกระบวนการเรียนรู้จนเกิดองค์กรชาวบ้านคื อ ศูนย์อินแปง โดยมีหลักการ คือ
ให้สมาชิกรู้จักการกินอย่ างมีคุณค่า ท�ำมาหากินอย่างเพียงพอ ถ้ายังพอเหลือก็
สามารถแปรรูปขาย ส่วนต�ำรับอาหารพื้นบ้านของชาวกะเลิง แบ่งเป็น 6 หมวด
24 วิธี ได้แก่ นึ่ง หลาม ลวก อุ เอาะ อ่อม ซุ ป แกง ต้ม เผา ย่าง ปิ้ง จี่ หมกขี้เถ้า
หมกใบตอง ต�ำ เมี่ยง และแจ่ว คุณค่าในมิติของอาหารพื้นบ้าน สรุปได้ 9 ประการ
1. เป็นอาการที่ปลอดสารเคมี 2. คุณค่าด้านที่เป็นยา 3. คุณค่าด้านการส่งเสริม
แนวคิดเศรษฐกิ จพอเพียง 4. คุณค่าด้านที่ก่อให้เกิดความหลากหลายทางชีวภาพ
5. คุณค่าด้านมิติอาหารบ�ำรุงสุขภาพ 6. คุณค่าด้านมิติเชิงวัฒนธรรมการอยู่ร่วมกัน
7. คุณค่าด้านมิติการประหยัด 8. คุณค่าด้านมีการน�ำพืชบางชนิดมาปรุงเช่นเดียวกับ
เนื้อสัตว์ เช่น ลาบใบหมาน้อย ซุปเห็ดกระด้าง และ 9. คุณค่าด้านมิติความภาคภูมิใจ
ในภูมิปัญญาของบรรพบุ รุษ
ส่วนอิ ศราพร จันทร์ทอง (2543) ได้ศึกษาเรื่อง มนายปาเล : ภาพสะท้อน
ความสัมพันธ์ของพฤติ กรรมทางสังคมและวั ฒนธรรมในหมู่ชาวกูย โดยมี
วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาวรรณกรรมมุขปาฐะของชาวกูยที่เรียกว่ า “มนายปาเล”
อันประกอบด้วย นิทาน ปริ ศนาค�ำทาย เพลง สุภาษิต ค�ำพังเพยและพญาปาเล
ผลการวิจัยพบว่า “มนายปาเล” มีบทบาทในการอบรมสั่งสอนจริยธรรม และสะท้อน
วิถีชีวิ ต ความเข้าใจต่อสภาวะธรรมชาติและสิ่ งแวดล้อม สร้างความกลมเกลียว
ในชุมชน การอบรมจริยธรรม เช่น ความกตัญญูต่อบุพการี เชื่อฟังผู้ใหญ่ และความ