งานวิจัยวัฒนธรรมภาคอีสาน 97
ปรับเปลี่ยนของวัฒนธรรมนั้นๆ ย่อมหลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องศึกษาถึงปรากฎการณ์
ที่เกิดขึ้นจริงในสังคมด้วยกระบวนการวิจัยเพื่อค้นหาข้อเท็จจริงที่เกิดขึ้น และเพื่อ
ศึกษาถึงปัจจัยที่ก่อให้เกิดปรากฎการณ์นั้นๆ ดังนั้น การวิจัยด้านพลังความคิด
และภูมิปัญญา จึงต้องค้ นหาถึ งประเด็นที่เกี่ ยวข้องกับวัฒนธรรม ไม่ ว่าจะเป็น
พลังความคิ ด ภูมิปัญญา หรือการสร้างวาทกรรมและการครอบง�ำทางวั ฒนธรรม
ที่ดูเหมือนจะทรงพลังอ�ำนาจมากที่สุดในการส่งผลถึ งพลวัตวัฒนธรรม และการ
ครอบง�ำทางวัฒนธรรม ด้วยการสร้างวาทกรรมให้เกิดกับวัฒนธรรมไทยกระแสหลัก
ให้ทรงพลังมาอย่างยาวนานจากอดี ตจนถึงปัจจุบันนั้น พบว่า มีการอธิบายในงาน
ศึกษาของศูนย์มานุษยวิทยาหลายเล่ มได้กล่าวถึงวัฒนธรรมย่อยๆ โดยเฉพาะ
วัฒนธรรมอีสานไว้ว่า “ความเป็นลาว” ของประชากรในภาคอีสานนั้น ได้ถูกนิ ยาม
ขึ้นโดยอธิบายจากภาษา ประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อ และสิ่งที่มีอยู่ร่วมกั น ใน
ขณะเดียวกันก็อธิบายจากเอกลักษณ์ของตนที่แตกต่างจากกลุ่มอื่นๆ ส�ำนวนที่ว่า
“กินปลาแดก เว้าลาว เป่าแคน แห้นข้ าวเหนียว” กลายเป็นสัญลักษณ์ของ “ความ
เป็นลาว” โดยเฉพาะภาษาพูดนั้นเป็นเครื่องแบ่งแยกระหว่ าง “ความเป็ นไทย”
กับ “ความเป็นลาว” อย่างชัดเจน และก่อให้เกิดความไม่เท่าเทียมกันนับแต่อดีต
เมื่อภาษาไทยกลางมีอ�ำนาจทางเศรษฐกิ จและการเมืองสูงกว่า สืบเนื่องมาจาก
ดินแดนที่ราบสูงถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของสยามตั้งแต่สมัยกรุงธนบุรี และอยู่ใน
การปกครองของรัฐไทย
วาทกรรม “ความเป็นไทย” ได้ถูกนิยามขึ้นเพื่อให้ “ลาว” กลายเป็น “ไทย”
และวาทกรรมนี้ได้ถูกเสริมด้วยการศึกษา สื่ อ นโยบาย และการปฏิบัติอีกหลาย
ประการ ความสัมพั นธ์ที่ท�ำให้เกิดการนิยามตัวตนนี้ คือความสัมพั นธ์เชิงอ�ำนาจที่
ก่อเกิด สิทธิ การเข้าถึงทรัพยากร ความถูกต้องและความชอบธรรมอย่างหนึ่ง และ
แน่นอนที่สุดว่ากลุ่มที่ถูกกีดกันในเรื่องดังกล่าวก็คือกลุ่มคนชายขอบเหล่านี้นี่เอง
(ศูนย์มานุษยวิทยาสิริ นธร 2547:127-130)
การสร้างวาทกรรมให้กับวั ฒนธรรมที่มีความแตกต่างไปจากวัฒนธรรม
กระแสหลักนั้นได้ส่งผลให้ เกิดการลดทอนความหลากหลายทางวัฒนธรรมที่