งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 195
โดยเฉพาะอย่างยิ่งการพัฒนาโครงสร้ างพื้นฐานของรั ฐและการขยายตัวของ
ภาคอุตสาหกรรมท�ำให้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นลดพลังและลดความส�ำคัญลงเรื่อยๆ
จนไม่สามารถร้อยรัดชุมชนเข้าด้วยกัน ประกอบกั บคนรุ่นใหม่ ขาดความรู้และ
จิตส�ำนึกทางประวัติศาสตร์ จึงน�ำไปสู่การอ่อนแอลงของชุมชน ดังนั้นวิธีการ
ศึกษาจึงให้ความส�ำคัญกับกระบวนการศึกษาประวัติศาสตร์ท้องถิ่นผ่านการวิจัย
เชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) คือไม่ได้มองว่าชุมชน
เป็นวัตถุแห่งการศึกษาหรื อผู้ให้ข้อมูลเท่านั้น หากแต่ปรับสถานะมาเป็นผู้ศึกษาร่วม
(co-author) ทั้งนี้วิ ธีการดังกล่าวเป็นการเปิ ดโอกาสให้ชุมชนได้เป็นผู้ ก�ำหนด
ความหมาย เรื่องราว อันเป็นสิ่งสะท้อนวั ฒนธรรมที่แสดงถึ งเอกลักษณ์ของตนเอง
นอกจากจะท�ำให้ เกิดความเข้าใจและภาคภูมิใจร่วมกันแล้ วยังน�ำไปสู่การเพิ่ม
อ�ำนาจในการสร้างและก�ำหนดความหมายซึ่งมีความส�ำคัญกั บชุมชนอีกด้วย
งานศึ กษาเรื่อง วิ ถีคนป่าตะวั นออกผืนสุดท้ าย (2548)11เป็นการศึกษา
แนวประวัติศาสตร์ท้องถิ่นบริเวณชุมชนบ้านต้นน�้ำ คลองระบบ-สียัด มีวัตถุประสงค์
เพื่อให้ชุมชนได้ทบทวนถึงความเป็ นมาของชุมชนที่มีการเคลื่อนย้ ายของกลุ่ม
ชาติพันธุ์ต่างๆ เข้า-ออก รวมถึงการเปลี่ยนแปลงของชุมชนอันสื บเนื่องจากการ
ท�ำสัมปทานป่าไม้และการสร้างอ่างเก็บน�้ำขนาดใหญ่ กระบวนการศึกษาเน้นการ
สร้างกระบวนการเรียนรู้ของนักวิ จัยพร้อมกับการสร้างสัมพันธ์ระหว่างทีมวิจัย
และชุมชนผ่านการจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้ในชุมชน การสัมภาษณ์เชิงลึก และ
การจัดเวทีเยาวชน เป้าหมายของงานศึ กษาวิจัยนอกจากจะได้ผลการศึกษาเป็น
องค์ความรู้ของท้ องถิ่ นแล้วยังเป็นการสร้างส�ำนึกอันเกิดจากการเรี ยนรู้ และ
ทบทวนอดีตเพื่อใช้เป็นการวางแผนร่วมกันในอนาคต
งานศึกษาภายใต้โครงการวิจัยพลวัตประวัติศาสตร์ท้องถิ่นท่ามกลางกระแส
การเปลี่ยนแปลง ต�ำบลคลองด่าน จังหวัดสมุทรปราการ (2546)12 งานศึกษาชิ้นนี้
11 วิบูลย์ เข็มเฉลิมและคณะ. วิถีคนบนป่าตะวันออกผืนสุดท้าย(2548).กรุงเทพฯ:ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุน
การวิจัย
12 เรวดี ประเสริฐเจริญสุขและคณะ.โครงการวิจัยพลวัตประวัติศาสตร์ท้องถิ่นท่ามกลางกระแส
การเปลี่ยนแปลง:ต�ำบลคลองด่าน (2546),ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.