192 ถกเถียงวัฒนธรรม
การต่อรองของชุมชน กล่าวคือ งานศึกษาในช่วงนี้ยังมองไม่ เห็นตัวผู้กระท�ำการทาง
สังคม (social actor) ที่มีความหลากหลาย จึงขาดการมองมิติการปะทะประสาน
ทางวัฒนธรรม
นอกจากนี้มีหลายงานที่ให้ความสนใจวิ ถีชีวิตของกลุ่มแรงงานรับจ้างเช่น
งานศึกษาของ กรรณิกา เรืองเดช5 ศึกษาเกี่ยวกับสุขภาพแรงงานหญิงที่ท�ำงานใน
โรงงานอิเล็กทรอนิกส์ พบว่ารูปแบบของการท�ำงานเช่ น ท�ำงานเป็นกะ (เพื่อให้คนงาน
มีชั่วโมงท�ำงานมากที่สุด) เบี้ยขยัน โบนัส หรือการจัดเกรดขึ้ นเงินเดือนเป็นแรงจูงใจ
ประกอบด้วยการอยู่ท่ามกลางสภาพแวดล้อมที่ใกล้ชิดกั บเครื่องจักรและสารเคมี
ล้ วนส่งผลให้แรงงานหญิงประสบกับปั ญหาสุขภาพ หรือบางงานก็สนใจศึกษาการ
รวมตัวทางสังคม เศรษฐกิจอันเกิดจากผลกระทบการพัฒนาเกษตรอุตสาหกรรม
อย่างเช่น งานศึกษาเรื่อง กลุ่ มสหกรณ์ชาวไร่สับปะรดสามร้อยยอดจ�ำกั ด ของ
สุ วัชชัย โอกาส (2543) เป็นงานศึ กษาที่เน้นการรวมตัวของเกษตรกรในรูปของ
สหกรณ์ เพื่อน�ำไปสู่การเพิ่มอ�ำนาจต่อรองและขยายไปสู่การท�ำกิจกรรมร่วมกั น
ในด้านต่างๆ พิจารณาทั้งในระดับของการบริหารจัดการเชิงธุรกิจและการจัด
ความสัมพั นธ์ของสมาชิกที่เอื้อต่อการด�ำเนินงาน
4.3 วัฒนธรรมในฐานะเป็นอุดมการณ์การพัฒนาแบบทางเลือก
งานหลายงานในช่วงเวลาดังกล่าวได้สะท้อนความสนใจและการพยายามที่
จะท�ำความเข้าใจและส่งเสริมการปฏิบัติการของชุมชนในเรื่องของการพั ฒนาแบบ
ทางเลือกที่ให้ความส�ำคัญกับการอนุรักษ์ หรือประยุกต์กับวัฒนธรรมดั้งเดิมโดยใช้
กระบวนการวิจัยที่เรียกว่า “การวิจัยเชิงปฏิบัติการโดยชุมชนมีส่วนร่วม” ภายใต้
มโนทัศน์ส�ำคัญที่เรียกว่า “ประวัติศาสตร์ท้องถิ่น” บ้าง “ภูมิปัญญาดั้งเดิม” บ้าง
ซึ่ งอาจจะมีความแตกต่างกันบ้างในเชิงจุดเน้นแต่ร่วมกั นในการที่เป็นปฏิกิริยาใน
การหาทางเลือก การพัฒนาที่เหมาะสมส�ำหรับชุมชน
5 กรรณิกา เรืองเดช สุขภาพแรงงานหญิงในบริบทของกระบวนการแรงงาน บทบาททางเพศและ
ความสัมพันธ์หญิงชาย : ศึกษาเฉพาะกรณีโรงงานอิเลคทรอนิกส์แห่งหนึ่งในเขตจังหวัดภาคกลาง,
วิทยานิพนธ์, สาขาวิชาสังคมศาสตร์การแพทย์และสาธารณสุข มหาวิทยาลัยมหิดล 2539