งานวิจัยวัฒนธรรมภาคกลาง 189
แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ โดยเชื่อมโยงประเด็นวัฒนธรรมกับการ
พัฒนาใน 3 มิ ติ คือ มิติแรก การให้ความส�ำคัญกับการพัฒนาไปสู่ความทันสมัย
(modernization) น�ำมาซึ่งการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมของผู้คนในบริบทต่างๆ
ไม่ว่าจะเป็นเยาวชนกับวัฒนธรรมตะวันตก ชุ มชนกับการกลายเป็ นเมือง หรือชนบท
กับการกลายเป็นอุ ตสาหกรรม รวมถึงงานศึกษาที่กล่าวถึงผลพวงจากสภาวะ
ดังกล่าว เช่น ปัญหาแรงงานในด้านต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นลักษณะการจ้างงานที่กล่าวถึง
ความไม่เป็นธรรม ประเด็นสุขภาพ สวัสดิการและสิ่งแวดล้อม หรือปัญหาผลจาก
โครงการพัฒนาของรัฐที่ส่งผลต่อผู้คนในท้องถิ่น มิติที่สอง ได้แก่ งานศึกษาเรื่อง
วัฒนธรรมกับการพัฒนาที่ เริ่มให้ ความสนใจวิถีชีวิ ตผู้คนในท้องถิ่นโดยเชื่อมโยง
เข้ากับแนวคิดภูมิปัญญาโดยให้ความส�ำคัญในฐานะอุดมการณ์การพัฒนา เป็นการ
กล่าวถึงภูมิปัญญา ในฐานะที่เป็นกระบวนการสร้างองค์ความรู้และขบวนการเพื่อ
เปลี่ยนแปลงสังคม ซึ่งเกิดขึ้นเป็นกระแสในสั งคมไทย ตั้งแต่ปี 2524 หรือก่อนหน้า
โดยก่อตัวขึ้นจากการเคลื่อนไหวทางสังคมหลายส่วน โดยเฉพาะนักพัฒนาองค์กร
พัฒนาเอกชน (ปริตตา เฉลิมเผ่า กออนันตกูล อ้างใน ศูนย์มานุษยวิทยาสิ รินธร,
2548) มิติที่สาม การศึกษาเชิงวาทกรรมโดยการกล่ าวถึงวัฒนธรรมและการพัฒนา
ในความหมายปฏิบัติการเชิงความรู้และอ�ำนาจที่สะท้อนการปะทะกันระหว่าง
ความรู้ท้องถิ่นและความรู้ของผู้เชี่ ยวชาญ โดยส่วนหนึ่งได้จากการศึกษาวิจัย
เชิงปฏิบัติการ ซึ่งท�ำให้เข้าใจมิติที่ซับซ้อนได้ชัดเจนขึ้ น
การท� ำงานส�ำรวจงานเขียนในประเด็ นวัฒนธรรมกับการพั ฒนาเฉพาะ
พื้นที่ภาคกลาง (ยกเว้นกรุงเทพมหานคร) เริ่มต้นจากน�ำมาจัดแบ่งประเภท และ
สังเคราะห์ในมิติต่างๆ ดังต่อไปนี้
1. การพั ฒนากับการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิ ต วัฒนธรรมของกลุ่มคน
2. วัฒนธรรมในฐานะเป็นอุดมการณ์การพัฒนาแบบทางเลือก
3. วัฒนธรรมและการจัดการทรัพยากร และสิ่งแวดล้อม
4. บทบาทของวั ฒนธรรมในการจัดการท่องเที่ยว