164 ถกเถียงวัฒนธรรม
ความหลากหลายทางชาติพั นธุ์และวั ฒนธรรมอย่างที่ควรจะเป็ น เพราะขาด
ความชัดเจนในการพิ จารณาปรากฏการณ์ทางชาติพั นธุ์และวัฒนธรรม เช่ น
หากเราพิจารณาองค์ความรู้ทางลึกเกี่ยวกั บกลุ่มชาติพันธุ์ต่ างๆ ในภาคกลาง
โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเด็นเรื่องวิถีชีวิตชุมชน การปรับตัวทางวัฒนธรรมและ
จิ ตส�ำนึกและอัตลักษณ์ ชาติ พันธุ์ ในบริบทของรัฐไทย ซึ่ งเป็ นค� ำถามส�ำคัญที่
จะช่วยให้ท�ำความเข้าใจความหลากหลายทางชาติพันธุ์ในภาคกลางได้ นอกเหนือ
จากประวัติความเป็นมา ซึ่งท�ำให้เราเข้าใจว่าความหลากหลายในเบื้องต้นนั้น
เกิดขึ้นจากอะไรและอย่างไร งานที่มีอยู่ได้เสริ มกันท�ำให้เข้าใจได้เกือบสมบูรณ์
แต่เมื่อเราต้ องการรู้ว่าในช่วงเวลา 20 ปีที่ผ่านมานี้ ชุมชนชาติพั นธุ์มีวิถีชีวิตที่
แตกต่างกันอย่างไร ทั้ งที่เป็นกลุ่ มชาติพันธุ์ เดียวกันหรื อต่างกลุ ่มชาติพั นธุ์
และเป็นการปรับตัวทางวัฒนธรรมกับสภาพแวดล้อมที่แตกต่างกันหรือไม่อย่างไร
และจะส่งผลต่ อจิตส� ำนึกและอัตลั กษณ์ชาติพันธุ์หรือไม่ งานเหล่านี้ตอบค�ำถาม
ได้น้อยลงไปเรื่อยๆ ในแง่หนึ่งอาจเป็นการไม่ยุติธรรมที่จะคาดหวังว่ างานเหล่านี้
จะต้องตอบค�ำถามของผู้เขียน เพราะผู้วิ จัยย่อมมีโจทย์ของตนเองซึ่ งไม่ จ�ำเป็ น
ต้องตอบค�ำถามของผู้เขียน แต่ในอีกแง่หนึ่งผู้เขียนเห็นว่างานวิจัยหลายงานอาจ
จะช่วยตอบค� ำตอบได้ หากมีแนวทางการวิจัยที่เหมาะสม (คลอบคลุมการตั้งโจทย์
การใช้แนวคิด วิธีเก็ บข้อมูล และการวิเคราะห์) เพื่อเป็นประโยชน์ในกาลข้างหน้า
ผู้ เขียนจึงขอตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับแนวทางการวิจัยพอเป็นสังเขปโดยจะยกตัวอย่าง
งานบางงานมาพิจารณา
แนวทางการศึกษาส่วนใหญ่เน้นการพรรณนารายละเอียดความเชื่อและ
พิธีกรรมต่างๆ โดยเน้นการพรรณนาความเชื่อดั้งเดิม ซึ่งมักจะมาจากการบอกเล่าของ
ผู้ให้ ข้อมูลถึงลักษณะประเพณี ในอดีตมากกว่ าที่จะได้ มาจากการสั งเกต
ปรากฎการณ์ในขณะที่ศึกษาท� ำให้แยกไม่ ออกระหว่าง “ความเป็นจริงในอดี ต”
กั บ “ความเป็นจริงในปัจจุบัน” และมักน�ำเสนอข้อมูลเป็ นส่วนๆ มากกว่าที่จะ
เชื่อมโยงกัน