162 ถกเถียงวัฒนธรรม
กลุ่มชาติพันธุ์หรือชุมชนชาติพันธุ์ที่ได้รับความสนใจก็มี ลาวพวน ลาวโซ่ง
มอญและจีน ในเกือบทุกงาน การวิเคราะห์หรือกระบวนการระบุอัตลักษณ์ชาติพันธุ์
ยั งไม่ชัดเจน เช่นประวัติที่มาของชื่ อเรียกและการนิยามตัวเองว่าเป็ นใครกันแน่
ชื่ อเรียก ลาวโซ่ง ลาวพวน มอญ และจีน ได้มาอย่างไร กลไกทางสังคมและ
วัฒนธรรมอะไรบ้ างที่มีบทบาทในกระบวนการเรี ยนรู้จิตส�ำนึกและอัตลั กษณ์
ชาติพันธุ์ การแสดงออกของอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ในสถานการณ์ต่างๆ เป็นอย่างไร
ด้วยเงื่อนไขอะไร หรือประเด็นในเรื่องบทบาทของรัฐในการก�ำหนดความเป็น
ชาติพันธุ์ของกลุ่ มต่างๆ ในภาคกลางเป็นอย่างไรบ้ าง ยังได้รับความสนใจน้ อยมาก
อย่างไรก็ตามเราพอจะมีข้อมูลในเบื้องต้นว่าพิธีกรรมและต� ำนานอาจจะมี
บทบาทส�ำคัญในการสืบทอดจิตส�ำนึกและอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ อย่างเช่น ในกรณี
ลาวพวนเป็น “พิ ธีบุญก�ำฟ้า” ส่วนในกรณี “ลาวโซ่ง” พิ ธีเสนเรือนอาจจะท�ำหน้ าที่
อย่างเดียวกัน และส�ำหรับมอญ พิธีร�ำผีกอาจได้ท�ำหน้าที่คล้ายๆ กัน แต่ส�ำหรับ
ชุ มชนคนจีนที่อ้อมใหญ่ จ.สมุทรสาคร และที่จ.นครปฐม ภาษาและการกินเจดูจะ
มีความหมายในการสร้างจิตส�ำนึกและเรียนรู้ความเป็นจีน
ในทุ กงานข้อมูลบ่งบอกว่ ามี การเปลี่ยนแปลงจิตส� ำนึกและอัตลั กษณ์
ชาติพันธุ์ ส�ำหรับคนรุ่นหลังๆ ที่ความเป็นไทยได้เข้าไปอยู่คู่ขนานหรื อบูรณาการกับ
จิตส�ำนึกและอัตลั กษณ์ชาติพันธุ์ดั้งเดิ ม และอาจเป็นไปได้ว่ารัฐไทยและพุทธศาสนา
มีบทบาทส�ำคัญ ในการสร้างความเป็นไทยให้กับกลุ ่ มชาติพันธุ์ต่างๆ เหล่านี้ แต่นัยยะ
เหล่านี้ต้องการงานศึกษาที่ตั้งโจทย์โดยตรง และมีแนวทางชัดเจนในการแสวงหา
และน�ำเสนอหลั กฐานที่หนักแน่นเพื่อเป็นประโยชน์ในทางวิชาการต่อไป และน่าจะ
พิจารณาตั้งค�ำถามในเรื่องจิตส�ำนึกและอัตลักษณ์ชาติพันธุ์ ในลักษณะที่เชื่อมโยง
กั บการปรับตั วทางวัฒนธรรมในบริบทของรั ฐไทยด้วย
งานวิจัยและศึกษากลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในภาคกลางช่วยท�ำให้เรามองเห็น
ภาพประวัติความเป็นมาและการกระจายตัวของกลุ่มชาติพันธุ์เกือบทุกชาติ พันธุ์
ในภาคกลาง โดยที่ไม่ได้นับคนไทยภาคกลาง ซึ่งเป็นกลุ่มคนส่วนใหญ่ของภูมิภาค
และไม่ได้นับ “คนอีสาน” “คนใต้” และ “คนเมือง” (คนไทยในภาคเหนือ) ที่มา